"Tiếng sấm đầu mùa" của phong trào Đồng Khởi ở miền Nam

66 năm đã trôi qua, Chiến thắng Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung đã đi vào lịch sử cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, được ví như “Tiếng sấm đầu mùa” khởi đầu của phong trào Đồng Khởi của quân - dân miền Nam vào năm 1960. Chiến thắng là tài sản tinh thần vô giá, niềm tự hào của CÁC thế hệ quân và dân Đồng Tháp, là động lực tinh thần to lớn để thế hệ trẻ hôm nay tiếp tục phát huy hơn nữa và ra sức phấn đấu xây dựng quê hương Đồng Tháp ngày càng phát triển.

ÁNH SÁNG TỪ NGHỊ QUYẾT 15 CỦA ĐẢNG

Ngay sau Hiệp định Giơ-ne-vơ (năm 1954) có hiệu lực, Mỹ nhanh chóng thế chân Pháp xâm lược miền Nam Việt Nam bằng chủ nghĩa thực dân kiểu mới, thiết lập chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm, tiến hành nhiều cuộc thảm sát đẫm máu ở: Củ Chi, Mỏ Cày, Cam Lộ…

Tranh trận đánh Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung ngày 26-9-1959 của Tiểu đoàn 502 tỉnh Kiến Phong được trưng bày tại Bảo tàng Đồng Tháp.

Đồng thời, triệt phá, loại bỏ tư tưởng, tổ chức và những người cộng sản với chính sách “tố cộng, diệt cộng”, điển hình là “Luật 10/59”. Đầu năm 1959, với tuyên bố: “Miền Nam Việt Nam đang nằm trong tình trạng chiến tranh”, đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai đã thẳng tay sử dụng bạo lực, đàn áp, bắt giam và sát hại Nhân dân.

Những hành động đó làm cho cách mạng miền Nam đứng trước tình thế vô cùng khó khăn, cấp ủy các địa phương và cán bộ, đảng viên bức xúc, chờ đợi Đảng chỉ ra con đường, phương pháp cách mạng giúp Nhân dân miền Nam đứng lên giành chính quyền.

Đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của Nhân dân và đòi hỏi của cách mạng, tháng 1-1959, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 15 (mở rộng) tiến hành kiểm điểm tình hình trong nước từ khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, đề ra nhiệm vụ, đường lối cách mạng chung của cả nước và miền Nam. Tại Hội nghị, Đảng ta chỉ rõ: “Con đường phát triển cơ bản của cách mạng Việt Nam ở miền Nam là khởi nghĩa giành chính quyền về tay Nhân dân.

Theo tình hình cụ thể và yêu cầu hiện nay của cách mạng thì con đường đó là lấy sức mạnh của quần chúng, dựa vào lực lượng chính trị của quần chúng là chủ yếu, kết hợp với Lực lượng vũ trang để đánh đổ quyền thống trị của đế quốc và phong kiến, dựng lên chính quyền cách mạng của Nhân dân”. Đây là nội dung có ý nghĩa hết sức quan trọng, đề ra đường lối cách mạng; đáp ứng kịp thời yêu cầu, nguyện vọng của Nhân dân; đồng thời, tạo bước nhảy vọt của phong trào cách mạng ở miền Nam.

Mặc dù Nghị quyết 15 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đến tháng 5-1959 mới chính thức được thông qua, song trước đó, tại chiến trường miền Nam, do tình hình cấp thiết, các cấp ủy đảng địa phương và cán bộ, đảng viên nằm vùng nắm bắt được chiều hướng phát triển của cách mạng, mạnh dạn phát động quần chúng ở một số nơi có đủ điều kiện, nổi dậy, giành lại chính quyền.

Khi Nghị quyết 15 đến với các tỉnh Khu V và Nam bộ đã mang luồng sinh khí mới, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, khát vọng của cán bộ, đảng viên và Nhân dân, thổi bùng ngọn lửa cách mạng, tỏa khắp các vùng từ đồng bằng, rừng núi, đến đô thị, tạo sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc chống kẻ thù xâm lược.

Một số địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long, khi nắm được nội dung cơ bản của Nghị quyết 15, đã đẩy mạnh hoạt động vũ trang, gây cho địch nhiều thiệt hại. Đặc biệt, trận Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung là một trận đánh lớn, gây tiếng vang, cổ vũ niềm tin, khí thế đấu tranh của quần chúng và nâng cao uy thế cách mạng.

Sau thắng lợi này, hoạt động vũ trang của ta ở các tỉnh miền Nam diễn ra liên tục, quyết liệt, thời cơ khởi nghĩa xuất hiện ở nhiều vùng nông thôn, nhất là Nam bộ. Trước diễn biến thuận lợi của cách mạng, tháng 11-1959, Xứ ủy Nam  kỳ triệu tập Hội nghị lần thứ tư, đề ra nhiệm vụ cơ bản, trước mắt là: Giữ vững và đẩy mạnh phong trào cách mạng của quần chúng, lấy đấu tranh chính trị rộng rãi, mạnh mẽ của quần chúng làm chính, kết hợp hoạt động vũ trang để chống chính sách khủng bố tàn bạo; bóc lột vơ vét; cướp nước và bán nước; nô dịch dân tộc và gây chiến của Mỹ - Diệm.

Ngăn chặn và đẩy lùi từng bước mọi chính sách của địch, đẩy địch vào thế bị động và cô lập hơn nữa về chính trị, tạo điều kiện thuận lợi tiến tới đánh đổ chính quyền Mỹ - Diệm, hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện hòa bình, thống nhất nước nhà trên cơ sở độc lập và dân chủ.

CHIẾN THẮNG CÓ Ý NGHĨA VÔ CÙNG QUAN TRỌNG

Ngày 26-9-1959, Tiểu đoàn 502 của tỉnh Kiến Phong lần đầu ra quân đã đánh thắng trận phục kích vận động trên đồng nước tại Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung, bẻ gãy cuộc hành quân cấp trung đoàn của địch, diệt và bắt sống hàng trăm tên, thu nhiều vũ khí, quân trang, quân dụng. Đây là trận thắng có ý nghĩa quan trọng cho phong trào Đồng khởi toàn miền Nam năm 1960.

Tượng đài Chiến thắng Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung.

Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung nằm phía hữu ngạn kinh Phú Hiệp, cách trung tâm huyện Tam Nông khoảng 12 km đường chim bay. Trong kháng chiến, ở Đồng Tháp vào mùa nước nổi, những giồng, gò là nơi phòng thủ tiến công lợi hại của quân ta và cũng là điểm tập trung đánh phá của địch.

Mùa nước năm 1959, địch điều 2 tiểu đoàn của Trung đoàn 43, thuộc Sư đoàn 23 bộ binh và 1 tàu LCM, 2 tàu Phom đến tỉnh Kiến Phong do tên trung tá Trần Hoàng Quân chỉ huy, mở cuộc hành quân lớn tìm diệt quân giải phóng ở Đồng Tháp Mười.

Ngày 26-9-1959, khoảng 9 giờ sáng, ta phát hiện rất đông quân địch hành quân bằng xuồng trên đường cộ cặp theo Giồng Thị Đam. Quân ta chỉ 42 tay súng nhưng tinh thần quyết chiến cao, có tài đánh giặc trên đồng nước, trong tư thế chủ động và bí mật.

Đợi địch lọt sâu vào trận địa phục kích, ta bất ngờ nổ súng làm chúng bị động, chết và bị thương, xuồng bị chìm, không có khả năng chống trả. Quân ta chống xuồng xuất kích thần tốc, diệt thêm nhiều tên địch. Địch rối loạn, khiếp sợ và đầu hàng. Ta bắt sống tù binh, thu dọn chiến trường và băng đồng về Gò Quản Cung cách Giồng Thị Đam 3 km, bổ sung vũ khí mới, chuẩn bị trận địa đánh địch khi chúng đến ứng cứu.

Đến 14 giờ, một tiểu đoàn khác của địch từ An Phong tiến về Gò Quản Cung để cứu viện. Chúng cảnh giác, đi thưa hơn, nhưng cũng sa vào trận địa phục kích của quân ta. Khi địch đến gần, ta nổ súng áp đảo, sau 10 phút tiêu diệt tốp đầu và tốp giữa, bọn đi sau hoang mang tháo chạy.

Trong 2 ngày, hai trận thắng liên tiếp tại Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung, 42 tay súng của Tiểu đoàn 502 đã diệt gọn 1 tiểu đoàn địch, gồm Đại đội 12, Đại đội 7 và Ban Chỉ huy Tiểu đoàn 3 thuộc Trung đoàn 43, Sư đoàn 23 chủ lực Sài Gòn, đánh bại cuộc hành quân cấp trung đoàn do phân khu Bắc tổ chức; tiêu diệt và bắt sống gần 200 tên, thu hàng trăm súng các loại và nhiều quân trang, quân dụng. Bọn tù binh được ta giáo dục, cảm hóa, chăm sóc thương binh, giao trả lại tư trang, cấp xuồng và thả về quận lỵ Hồng Ngự.

Chiến thắng Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung có tác dụng nâng cao uy thế của cách mạng, củng cố niềm tin và cổ vũ khí thế đấu tranh của Nhân dân Kiến Phong và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Trận đánh này cũng được Viện lịch sử quân sự Việt Nam (Bộ Quốc phòng) đánh giá: “Trận Gò Quản Cung - Giồng Thị Đam là một trận đánh lớn thời bấy giờ.

Giữa lúc cuộc đấu tranh chính trị của Nhân dân miền Nam bị địch dìm trong bể máu. Trung ương chưa cho phép đấu tranh vũ trang, cách mạng miền Nam đang trong thời kỳ khó khăn, nhiều nơi chưa tìm được lối đi... thì trận đánh của Tiểu đoàn 502 Kiến Phong (Đồng Tháp) tiêu diệt một tiểu đoàn địch tại Giồng thị Đam - Gò Quản Cung được xem như một hiệu lệnh phát động và thúc đẩy cuộc đấu tranh cách mạng, không chỉ ở tỉnh Kiến Phong mà trên toàn miền Nam.

Nó có tác dụng nâng cao uy thế cách mạng, củng cố niềm tin cho Nhân dân, hạ uy thế và răn đe quân địch. Đặt trong bối cảnh miền Nam lúc bấy giờ, thắng lợi của trận đánh Giồng Thị Đam - Gò Quản Cung không chỉ có ý nghĩa chiến thuật, mà mang ý nghĩa chiến lược.

Nó khẳng định: Con đường cách mạng miền Nam phải là con đường bạo lực cách mạng”. Ngày nay, nhiều nhà quân sự cũng như nhiều nhà sử học hàng đầu Việt Nam đánh giá trận đánh này là “Tiếng sấm đầu mùa”, là tiền Đồng Khởi của cách mạng miền Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước.

HỒNG LÊ

(tổng hợp)