Khu Di tích Nguyễn Sinh Sắc: Nơi gìn giữ cội nguồn

Đồng Tháp không những sở hữu những cánh đồng lúa bát ngát, nhiều cánh đồng Sen, cánh rừng tràm bạt ngàn, mà còn được biết đến là vùng đất có nhiều Di tích lịch sử, văn hóa gắn liền với nhiều nhân vật lịch sử có giai thoại nổi tiếng. Một di tích lịch sử khi về Đồng Tháp ai ai cũng mong muốn được đến viếng, dâng hương, để bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao, đạo đức và nhân cách cao cả của Người - Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh. 

TẤM LÒNG BIẾT ƠN CỦA NGƯỜI DÂN LÀNG HÒA AN

Sau khi cụ Nguyễn Sinh Sắc mất, bà con làng Hòa An đã tổ chức lễ tang cho Cụ tại nhà ông Năm Giáo. Buổi sáng ngày 27-11-1929, Lễ an táng Cụ diễn ra trang trọng cạnh Miễu Trời Sanh (chùa Hòa Long ngày nay). Lúc đầu, ngôi mộ chỉ là một nấm đất bình thường.

Lo sợ tầm ảnh hưởng của Cụ trong các phong trào yêu nước thời bấy giờ, thực dân Pháp đã ra lệnh cấm mọi người không ai được phát cỏ quanh khu mộ, chăm sóc phần mộ.

Học sinh Trường THCS Nguyễn Thị Lựu tham gia về nguồn tại Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc. Ảnh: M.X

Tuy nhiên, áp bức cường quyền cũng không thể ngăn được tấm lòng của người dân nơi đây, mỗi khi ngôi mộ bị sạt lở chỗ nào thì đêm xuống, Nhân dân âm thầm đội đá, gạch ra lấp lại, dần dần ngôi mộ đất đã trở thành ngôi mộ gạch. Sau đó, ông Chín Hảo (ở Sài Gòn) về bàn với các vị chức sắc trong làng và âm thầm tôn nấm mộ Cụ bằng xi măng trong sự rình rập theo dõi, ngăn cản của bọn mật thám Pháp và tay sai.

Năm 1954, Cao Lãnh được chọn làm 1 trong 3 điểm tập kết chuyển quân ra Bắc theo Hiệp định Giơ-ne-vơ. Trong 100 ngày tập kết, các đơn vị bộ đội đã xây dựng lại mộ Cụ bằng xi măng, có lan can sắt bao bọc chung quanh, lập bia mộ.

Trên bia mộ, phía trên ghi nội dung: “Cụ Phó bảng Nguyễn Sanh Huy, nhà chí sĩ cách mạng, chết ngày 27 tháng 11 năm Kỷ Tỵ - 1929”, phía dưới đề: “Quân dân chánh Long Châu Sa lập”. Tấm ảnh ngôi mộ sau khi được xây dựng lại và ảnh Tiểu đoàn 311 trên đường ra viếng mộ Cụ trước khi xuống tàu tập kết ra miền Bắc đã được gửi tặng cho Bác Hồ.

Khi nhận được hai bức ảnh này trong thư, Bác đặt vào hộp sơn mài màu đen để ở ngăn giá sách cao nhất của mình. Đối với Bác, hai bức ảnh này vô cùng quý giá vì thông qua nó, Bác mới biết được nơi an nghỉ cuối cùng của người cha mà Bác hết mực kính yêu, người cha mà khi tìm đường cứu nước trở về Bác chưa một lần được vào thăm, cho dù chỉ là thăm mộ Người - thắp cho Người một nén nhang.

Năm 1958, theo yêu cầu của Nguyễn Quốc Hoàng (Tỉnh trưởng Kiến Phong thời bấy giờ) mời các thân hào, nhân sĩ địa phương họp bàn việc di dời hài cốt cụ Nguyễn Sinh Sắc. Lý do là đưa Cụ về nơi lăng tẩm triều đình Huế cho xứng đáng với công lao của Cụ.

Tuy nhiên, âm mưu chính là muốn bốc phá mộ Cụ. Khi bà con làng Hòa An biết được âm mưu đó đã phản đối rất kịch liệt. Không phá hủy được ngôi mộ, chúng cho người ngày đêm canh gác, bắt bớ bất cứ ai đến sửa sang ngôi mộ. Không lùi bước trước các chiêu trò của chính quyền ngụy, Nhân dân đã nghĩ ra nhiều cách để tiếp tục tu sửa, bảo vệ ngôi mộ bằng mọi giá, trong mọi hoàn cảnh.

Một trong những công việc khó khăn nhất lúc đó là công tác sơn quét vôi ngôi mộ Cụ. Công tác này đã được người dân tổ chức rất chu đáo, lên kế hoạch cụ thể và phối hợp chặt chẽ với lực lượng cách mạng bí mật trong lòng địch.

Chính vì vậy, vào dịp Tết Cổ truyền hằng năm, mộ Cụ luôn được sửa sang tươm tất, cúng viếng hoa quả đầy đủ. Được Nhân dân che chở, bảo vệ, phần mộ Cụ đã vẹn nguyên qua hai cuộc kháng chiến. Tuy vậy, vào năm Mậu Thân (1968), một quả bom đã phát nổ gần kề ngôi mộ nên xung quanh mộ bị sạt lở, bia mộ bị hư hại, người dân khi đó đã phải viết lại nội dung bia mộ trên giấy rồi dán lên bia mộ.

BẢO TỒN, TÔN TẠO VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ KHU DI TÍCH

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, song song với việc khắc phục hậu quả chiến tranh, ngày 22-8-1975, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Đồng Tháp đã tiến hành tu bổ, tôn tạo Khu di tích Mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc gồm các hạng mục: Vòm mộ, hồ sao, đài sen, nhà kiếng, nhà bát giác và dãy nhà chữ nhật liền kề; công trình được khánh thành vào ngày 13-2-1977.

Người dân đến viếng mộ Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Ảnh: M.X

Khu di tích được tu bổ, tôn tạo đã bước đầu hoàn thành mục tiêu bảo vệ di tích Mộ cụ Nguyễn Sinh Sắc; đồng thời là nơi đón tiếp Nhân dân đến viếng Cụ. Đây còn là nơi tổ chức các hoạt động tìm hiểu về cuộc đời và sự nghiệp của Cụ Nguyễn Sinh Sắc và Chủ tịch Hồ Chí Minh; các buổi sinh hoạt chính trị, truyền thống: Lễ kết nạp Đảng, Đoàn, Đội; Lễ báo công; Lễ cắm trại sinh hoạt dã ngoại của các cơ quan, đơn vị, trường học trong và ngoài tỉnh...

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-1890 -19-5-1990), Tỉnh ủy, UBND tỉnh Đồng Tháp đã tiến hành khởi công xây dựng mô hình Nhà sàn và Ao sen Đồng Tháp mang tên “Công trình tấm lòng” trong khu di tích.

Công trình được hoàn thành vào ngày 19-5-1990, mang ý nghĩa thể hiện ước mong tha thiết của đồng bào miền Nam nói chung và Nhân dân Đồng Tháp nói riêng là được đón Bác vào thăm; đồng thời mong muốn gián tiếp đưa Bác về bên cạnh người cha kính yêu của mình. Ngày 9-4-1992, Khu di tích đã được Bộ Văn hóa, Thông tin và Thể thao (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận Di tích cấp quốc gia.

Năm 2010, tỉnh Đồng Tháp khánh thành công trình “Bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc”. Với diện tích sau khi mở rộng gần 9 ha, trong đó xây dựng mới nhà trưng bày về cuộc đời và sự nghiệp Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, khu hoa viên cây cảnh và nhà làm việc Ban quản lý di tích, đặc biệt phục dựng lại một góc làng Hòa An xưa với hai hạng mục: Tái hiện các nhà di tích gắn với Cụ Nguyễn Sinh Sắc và phục dựng một số nhà truyền thống làng Hòa An xưa…

Nhà Ban Quản lý di tích được xây dựng mới nằm ngoài khuôn viên khu di tích. Trong khuôn viên khu di tích đã xây dựng mới Nhà đón tiếp khách, Nhà dịch vụ và cải tạo hệ thống sân vườn, hoa kiểng, cây xanh, đường đi nội bộ và hồ cây đa... tạo không gian thoáng đãng, mát mẻ, xanh tươi cho toàn khuôn viên khu di tích.

HỒNG LÊ

(tổng hợp)