Chủ động thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn đầu tư công và nâng cao năng lực chống chịu thiên tai

 

 

Báo cáo điều hành của Đoàn Chủ tịch ghi nhận kết quả thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH năm 2025 tiếp tục đạt nhiều kết quả quan trọng, hoàn thành 15/15 chỉ tiêu chủ yếu, trong đó 22/26 chỉ tiêu của giai đoạn 2021 - 2025 đạt và vượt, tạo thế và lực mới cho chặng đường tới.

 

Kinh tế vĩ mô ổn định, thu ngân sách vượt dự toán, đầu tư công cho hạ tầng, y tế, giáo dục, khoa học - công nghệ có chuyển biến tích cực; đời sống Nhân dân được cải thiện; quốc phòng - an ninh được giữ vững; vị thế quốc gia tiếp tục nâng cao trên trường quốc tế.

 

Tuy nhiên, nhiều tồn tại tiếp tục bộc lộ: Năng suất lao động, năng lực cạnh tranh chưa đáp ứng yêu cầu; cơ cấu lại nền kinh tế chuyển biến chậm; thị trường tín dụng, bất động sản còn khó khăn; đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số chưa tạo đột phá; ùn tắc giao thông, ngập úng, ô nhiễm môi trường diễn biến phức tạp. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy trong thời gian ngắn vẫn có nơi lúng túng, hiệu quả chưa cao. 

Đại biểu Phạm Văn Hòa phát biểu thảo luận tại hội trường.

Phát biểu thảo luận tại hội trường, đại biểu Phạm Văn Hòa, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp cho rằng, thu ngân sách đạt khá cao, phản ánh hiệu quả trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ. Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị Bộ Tài chính có những giải pháp quyết liệt để đẩy nhanh tiến độ thu hồi, xử lý nợ đọng; đồng thời, có biện pháp hữu hiệu để chống thất thu thuế trên các lĩnh vực.

 

Đại biểu cũng cho rằng, chính sách miễn, giảm, khoanh nợ thuế đối với doanh nghiệp khó khăn là rất cần thiết, thể hiện tính nhân văn nhưng cũng cần cương quyết đối với các trường hợp đủ điều kiện mà trây ỳ hoặc trốn tránh.

 

 Trên lĩnh vực đầu tư công, đại biểu Phạm Văn Hòa chỉ rõ tình trạng “vốn chờ dự án” diễn ra nhiều năm, khi hồ sơ thủ tục chưa hoàn thiện nhưng đã ghi vốn, dẫn đến giải ngân chậm. Khâu bồi thường, thu hồi đất, tái định cư tiếp tục là điểm nghẽn.

 

Đại biểu kiến nghị cần kiên quyết thu hồi ở nơi giải ngân chậm, ưu tiên cho địa phương làm tốt, để tăng kỷ luật tài khóa và hiệu quả sử dụng ngân sách. Đáng chú ý, đại biểu đề nghị ưu tiên nguồn lực cho vùng khó khăn như Đồng bằng sông Cửu Long, tập trung vào hạ tầng giao thông, y tế, chống sạt lở, hồ chứa nước phục vụ tưới tiêu, ngăn mặn - những vấn đề ngày càng nghiêm trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu. 

 

Ngoài ra, đại biểu đề nghị về lâu dài có kế hoạch quy hoạch lại cơ quan hành chánh cấp tỉnh để cho công chức, viên chức, doanh nghiệp, người dân đi lại thuận lợi, dễ dàng. Vì hiện nay sau khi nhập tỉnh, thủ phủ ở địa bàn của một tỉnh, còn tỉnh nhập lại di chuyển rất xa, có nơi khoảng cách hàng trăm cây số. Cho nên việc quy hoạch lại trung tâm hành chính cấp tỉnh là rất hợp lý.

 

 

Thảo luận về kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021 - 2025, đầu tư công trung hạn, tài chính quốc gia và vay trả nợ công, các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do Trung ương quản lý; dự kiến các kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2026 - 2030, đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030, phát biểu thảo luận tại hội trường, các đại biểu đã phác họa bức tranh đáng lo ngại về tình hình thiên tai ngày càng cực đoan, khó lường, đồng thời chỉ rõ sự thiếu hụt nghiêm trọng về nguồn lực tài chính để đối phó và khắc phục hậu quả. Đây là vấn đề chiến lược đặt ra trong bối cảnh chuẩn bị cho kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030.

 

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Tháp đã dẫn chứng những con số đáng chú ý, lột tả mức độ tàn phá nghiêm trọng của thiên tai trong thời gian gần đây. Theo báo cáo, năm 2024, thiên tai đã làm 519 người chết và mất tích, gấp hơn 3 lần so với năm 2023 và 2,47 lần so với trung bình 10 năm. Thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng 89.089 tỷ đồng, gấp hơn 9,5 lần so với năm 2023 và 4,2 lần trung bình 10 năm (2014 - 2023). 

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn phát biểu thảo luận tại hội trường.

Tính từ đầu năm 2025 đến nay, nước ta đã trải qua 20 loại hình thiên tai, bao gồm 11 cơn bão và 4 áp thấp nhiệt đới, gây thiệt hại ước tính khoảng 39.788 tỷ đồng; hơn 245.934 căn nhà bị hư hỏng, tốc mái; hàng triệu gia súc, gia cầm bị chết và hàng trăm ngàn hecta hoa màu bị thiệt hại.

 

Đại biểu Nguyễn Minh Sơn chỉ ra rằng, dù đã hình thành nhiều công cụ tài chính quan trọng nhưng còn phân tán và thiếu cơ chế phối hợp tổng thể. Đại biểu đã đưa ra 7 kiến nghị chiến lược, hướng tới việc tạo nguồn tài chính chống chịu thiên tai hiện đại, hiệu quả và bền vững, cụ thể:

 

(1) Đề nghị cải cách cơ cấu chi ngân sách, chuyển hướng sang đầu tư phòng ngừa, giảm nhẹ rủi ro, tăng khả năng chống chịu với mục tiêu giảm chi phí rủi ro dài hạn cho ngân sách nhà nước.

 

(2) Đưa chương trình, nhiệm vụ dự án bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu, phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai (sạt lở bờ sông, bờ biển, hạn hán, xâm nhập mặn, nước biển dâng) vào nhóm ưu tiên ngang bằng với chương trình, nhiệm vụ dự án quốc phòng, an ninh, tư pháp, giáo dục, đào tạo nhân lực chất lượng cao, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe Nhân dân.

 

(3) Đẩy nhanh việc hoàn thiện tổ chức bộ máy Quỹ Phòng, chống thiên tai trung ương sớm đi vào hoạt động. Trong đó, cần thống nhất quản lý, minh bạch hóa và tăng cường năng lực điều phối giữa trung ương và địa phương.

 

(4) Phát triển mạnh bảo hiểm rủi ro thiên tai, mở rộng diện bao phủ sang phòng ngừa và chia sẻ rủi ro. Đặc biệt, cần ứng dụng bảo hiểm tham số và xây dựng Quỹ Tái bảo hiểm thiên tai quốc gia được hình thành từ sự hợp tác công tư.

 

(5) Nghiên cứu thí điểm phát hành trái phiếu rủi ro thiên tai. Cơ chế này giúp Nhà nước chuyển rủi ro thiên tai sang nhà đầu tư quốc tế, nhằm tăng khả năng ứng phó thiên tai mà không làm tăng nợ công, hướng tới một cơ chế tài chính hiện đại.

 

(6) Tham gia xây dựng Quỹ dự phòng khu vực ASEAN, nhằm chia sẻ rủi ro và tăng khả năng ứng phó chung trong khu vực.

 

(7) Thành lập Quỹ ứng phó biến đổi khí hậu quốc gia để huy động vốn quốc tế tài trợ cho hạ tầng chống chịu khí hậu.

Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh tham gia phiên họp tại hội trường.

Các đại biểu cũng nhấn mạnh, cần nhìn nhận công tác phòng, chống thiên tai không chỉ là nhiệm vụ cứu trợ khẩn cấp mà là một trụ cột phát triển chiến lược, đòi hỏi phải có một cuộc cách mạng trong tư duy và cơ cấu tài chính. Việc chuyển trọng tâm từ khắc phục sang phòng ngừa chủ động, thông qua các kế hoạch tài chính và đầu tư công trung hạn 2026 - 2030 sẽ là cơ hội then chốt để thể chế hóa những giải pháp đột phá trong công tác phòng, chống thiên tai.

Trong phần đánh giá phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, năm 2026 là năm đầu thực hiện Nghị quyết Đại hội XIV, cần xác định nhiệm vụ trọng tâm về hoàn thiện thể chế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng hạ tầng hiện đại, phát triển văn hóa - con người, tăng cường quốc phòng - an ninh, hội nhập quốc tế. 

 

Nhìn tổng thể, thảo luận tại nghị trường cho thấy chuyển biến quan trọng trong tư duy điều hành: Từ chữa cháy sang phòng ngừa thiên tai; từ dàn trải sang trọng tâm; từ đổ dồn ngân sách sang công cụ tài chính hiện đại; từ “vốn chờ dự án” sang sẵn sàng thủ tục. Bối cảnh mới đòi hỏi kỷ luật thực thi chính sách, hệ thống cảnh báo rủi ro và cơ chế tài chính linh hoạt hơn. Nếu tận dụng tốt các động lực này, giai đoạn tới có thể đạt mục tiêu phát triển bền vững, xanh và bao trùm, tạo nền tảng vững chắc cho chu kỳ tăng trưởng mới của đất nước.