Tri ân "Người đi vinh quang - ở lại anh dũng"

Cách đây 71 năm, ngày 29-10-1954, tại Bến bắc Cao Lãnh, một sự kiện đặc biệt đã diễn ra - Cuộc đưa tiễn hàng vạn cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam tập kết ra Bắc. Đây là cuộc chuyển quân có ý nghĩa vô cùng to lớn: Đưa cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam lên tàu rời xa quê hương, để lại sau lưng những người thân yêu nhất, cùng nhau ra miền Bắc lao động, học tập nhằm đóng góp cho cách mạng miền Nam, xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa, làm hậu phương vững chắc, tiến tới giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Sự kiện tập kết chuyển quân ra Bắc với tinh thần “Đi vinh quang, ở lại anh dũng” thể hiện khát vọng hòa bình, quyết tâm thống nhất đất nước và niềm tin tất thắng không có gì có thể lay chuyển được của dân tộc Việt Nam.

TẦM NHÌN CỦA TRUNG ƯƠNG ÐẢNG VÀ CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH

Trước khi Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, ngày 15-7-1954, Ban Chấp hành Trung ương Ðảng họp Hội nghị lần thứ 6 (khóa II) xác định: Ðế quốc Mỹ đang trở thành kẻ thù chính, trực tiếp của Nhân dân Ðông Dương và nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam, trên cơ sở mục tiêu không thay đổi, Nhân dân ta cần phải chuyển hướng phương châm, chính sách và sách lược đấu tranh cho phù hợp với điều kiện lịch sử mới.

Tượng đài tưởng niệm sự kiện Tập kết năm 1954 tại Cao Lãnh. Ảnh: MỸ XUYÊN

Hiệp định đình chỉ chiến sự ở Việt Nam được ký ngày 20-7-1954 quy định lấy vĩ tuyến 17 làm giới tuyến quân sự tạm thời để lực lượng hai bên tập kết, Quân đội nhân dân Việt Nam tập kết ở phía Bắc, quân đội liên hiệp Pháp ở phía Nam.

Giới tuyến quân sự chỉ có tính chất tạm thời, không có giá trị là ranh giới chính trị hay lãnh thổ. Miền Bắc hoàn toàn giải phóng, miền Nam tạm thời đặt dưới sự quản lý của đối phương và quy định thời hạn tổ chức tổng tuyển cử để thống nhất nước Việt Nam vào tháng 7-1956.

Tại Nam bộ, thực hiện sự chỉ đạo của Trung ương Ðảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, các phân liên khu miền Đông, miền Tây và đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn vừa tổ chức học tập quán triệt nhiệm vụ chuyển hướng đấu tranh, vừa gấp rút triển khai thực hiện các điều khoản của hiệp định.

Từ đầu tháng 8-1954, hoạt động tác chiến trên chiến trường Nam bộ giảm hẳn. Khắp nơi, Nhân dân, các cơ quan kháng chiến và đơn vị vũ trang tổ chức hội nghị mừng công, mít-tinh chào mừng thắng lợi của Chiến thắng Ðiện Biên Phủ và học tập nội dung Hiệp định Giơ-ne-vơ.

Trước tình hình đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Ðảng đã có quyết định mang tầm chiến lược là đưa một số lượng không nhỏ con em cán bộ, chiến sĩ, đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc để tiếp tục học tập, nhằm đào tạo lực lượng cán bộ cho sự nghiệp cách mạng lâu dài của Ðảng.

Ðây không chỉ là đợt chuyển quân thông thường, mà còn là đợt chuyển quân mang trong đó những chủ trương, chính sách về quản lý, đãi ngộ, sử dụng và bồi dưỡng - đào tạo đội ngũ cán bộ, chiến sĩ vừa góp phần cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, vừa chuẩn bị lực lượng cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam sau này.

Theo Hiệp định Giơ-ne-vơ, địa điểm tập kết ở Nam bộ được chọn tại 3 khu vực: Hàm Tân - Xuyên Mộc, Cao Lãnh - Ðồng Tháp Mười và Cà Mau. Theo đó, thời gian tập kết tại Cao Lãnh - Ðồng Tháp Mười là 100 ngày (đến 6 giờ ngày 30-10-1954).

Từ ngày 26-8-1954, các con tàu vận tải mang tên Ác-khăng-ghen, Xta-ze-rô-pôn (của Liên Xô), Ki-lin-ky (của Ba Lan) bắt đầu đưa những đoàn cán bộ, chiến sĩ tập kết của Nam bộ ra miền Bắc. Ngày 25-9-1954, đoàn chuyển quân đầu tiên ở khu vực Hàm Tân - Xuyên Mộc cập bến Sầm Sơn (Thanh Hóa).

Ðến cuối tháng 10-1954, toàn bộ lực lượng tập kết ở 2 khu vực Hàm Tân - Xuyên Mộc và Cao Lãnh - Ðồng Tháp Mười ra đến miền Bắc an toàn. Ngày 8-2-1955, chuyến tàu cuối cùng chuyển quân ở Nam bộ khu vực Cà Mau ra đến miền Bắc. Ðến đây, việc tập kết chuyển quân ở chiến trường Nam bộ được hoàn tất.

Tổng kết cuộc chuyển quân lịch sử, trong bản báo cáo trình bày trước Quốc hội khóa I trong kỳ họp lần thứ 4, phiên họp thứ 2, ngày 20-3-1955, thay mặt Chính phủ, Ðại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp khẳng định: “…

Với một sự cố gắng rất lớn của quân đội, với sự ủng hộ tích cực và thắm thiết của Nhân dân, với sự giúp đỡ anh em của các nước bạn Liên Xô, Ba Lan trong việc vận chuyển, chúng ta đã thực hiện các việc nói trên đúng thời hạn hoặc sớm hơn thời hạn đã định.

Và hiện nay, trừ một bộ phận lực lượng của ta còn tạm đóng trong vùng Bình Ðịnh, Quảng Ngãi, trên 7 vạn quân ta và một số anh em cán bộ và đồng bào ta ở miền Nam đã an toàn chuyển ra miền Bắc”.

THẮM ĐƯỢM TÌNH QUÂN - DÂN

Sau 9 năm kháng chiến đầy gian khổ, hy sinh, trong hoàn cảnh đất nước tạm thời bị chia cắt, niềm khát khao thống nhất chưa khi nào mãnh liệt và tới gần như lúc bấy giờ. Dưới sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng, quân và dân ta đã làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, góp phần trực tiếp cho sự ra đời của Hiệp định Giơ-ne-vơ về việc chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam và toàn Đông Dương. Theo Hiệp định, trên chiến trường Nam bộ lúc ấy, Đồng Tháp Mười, tỉnh Long Châu Sa là 1 trong 3 khu vực tập kết.

Hơn 13.000 cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, cán bộ, nhân viên các cơ quan Dân - Chính - Đảng, thương bệnh binh, học sinh từ các tỉnh Mỹ Tho, Tân An, Gò Công, Long Châu Sa, Gia Định Ninh, Phân Liên khu miền Đông và các lực lượng khác lần lượt tập trung tại thị trấn Cao Lãnh để xuống tàu,  tập kết ra miền Bắc. Trong 100 ngày hòa bình, thời khắc lịch sử đặc biệt ấy, không chỉ có hơn 13.000 cán bộ, chiến sĩ, nhân viên và học sinh tập trung về thị trấn Cao Lãnh để ra đi, mà còn hàng vạn người thân cũng đã về đây để tiễn đưa. Ngoài ra, những người dân sống trong vùng địch kiểm soát cũng về đây để được gặp gỡ các anh “Bộ đội Cụ Hồ”.

Lễ phát động Tháng Thanh niên và Tết trồng cây năm 2025 được tổ chức tại Địa điểm Tập kết ra Bắc năm 1954 tại Cao Lãnh. Ảnh: MỸ XUYÊN

Trong thời gian dừng chân ở Cao Lãnh, hàng ngàn cán bộ, bộ đội đã làm nhiều công việc có ý nghĩa to lớn; cán bộ, bộ đội ta đã đem hết những hiểu biết về đường lối, chính sách của Đảng ta về cuộc kháng chiến chính nghĩa của toàn dân và về các lĩnh vực: Văn hóa, văn nghệ, y tế, vệ sinh, thể dục thể thao, tuyên truyền phổ biến trong Nhân dân vùng tập kết. Chỉ một thời gian ngắn, cả quận lỵ

Cao Lãnh đã thay da đổi thịt thành một nếp sống mới. Các buổi sinh hoạt văn hóa văn nghệ, chiếu phim, thể thao, những buổi sinh hoạt tập thể như: Dạy trẻ em ca hát, múa những bài ca giàu tính cách mạng, tổ chức những buổi nói chuyện về lịch sử, về Bác Hồ, về mục đích, chủ trương, về chính nghĩa cách mạng... đến những hoạt động trợ giúp Nhân dân hằng ngày từ việc quét dọn nhà, tổ chức dạy bổ túc văn hóa... đã làm cho người cán bộ Việt Minh, người lính Cụ Hồ trở thành hình ảnh thân thương trong mọi gia đình.

Cũng trong thời gian này, cán bộ, chiến sĩ ta đã tu bổ, tôn tạo ngôi mộ Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc, thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh và xây dựng Đài liệt sĩ để tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh trong kháng chiến chống Pháp.

Cũng qua đó, Đảng ta đã phát triển được những nhân tố tích cực và xây dựng được nhiều cơ sở trong học sinh, giáo viên, thanh niên... ở Cao Lãnh. Chính vì vậy, sau này mặc dù bị khủng bố, đàn áp của địch, cơ sở cách mạng ở Cao Lãnh vẫn vững vàng tồn tại và phát triển.

Tập kết, chuyển quân ra miền Bắc là một chủ trương, chính sách lớn về quản lý, đãi ngộ, sử dụng và bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ, chiến sĩ vừa góp phần cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, vừa chuẩn bị lực lượng cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam sau này. Đây là sự kiện có ý nghĩa lịch sử trọng đại của tỉnh Đồng Tháp nói riêng và cả nước nói chung có ảnh hưởng mang tầm quốc tế.

HỒNG LÊ (tổng hợp)