Kỳ cuối: Bảo tồn nguồn lợi thủy sản gắn với du lịch cộng đồng

Kỳ 1: Thanh âm làng nghề ngư cụ

Kỳ 2: Săn sản vật "trời cho"

Mùa nước nổi hằng năm mang theo dòng phù sa bồi đắp cho Đồng bằng sông Cửu Long, là thời điểm người dân tìm sinh kế mới, thay thế cho vụ lúa đã thu hoạch. Và mùa nước nổi đã trở thành “mùa vàng” với mô hình nuôi trữ cá kết hợp khai thác du lịch trải nghiệm cộng đồng, tạo nên sinh kế bền vững góp phần bảo tồn nguồn lợi thủy sản hiệu quả.

BẢO TỒN NGUỒN LỢI THỦY SẢN

Sau khi thu hoạch xong vụ lúa hè thu, nhiều cánh đồng ngập nước ở vùng đầu nguồn của tỉnh được người dân tận dụng để thực hiện mô hình nuôi trữ cá trong mùa nước nổi. Đây là một sáng kiến vừa giúp người dân có thêm thu nhập, vừa góp phần hạn chế tình trạng đánh bắt cá theo kiểu tận diệt, bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

Du khách trải nghiệm du lịch trên cánh đồng mùa nước nổi ở xã Thường Phước.

Tại xã Tân Thạnh, người dân có cách làm mới để nâng cao thu nhập bằng cách cùng nhau nuôi trữ cá cộng đồng và cùng nhau đánh bắt khi cá lớn. Tổ nuôi trữ cá xã Tân Thạnh, với diện tích quản lý lên đến 660 ha, cùng hơn 200 hộ dân xung quanh ô bao tham gia.

Ông Trần Văn Phúc chia sẻ về lợi ích của việc nuôi trữ cá: “Các thành viên nuôi trữ cá thiên nhiên, khi cá lớn, thu hoạch sẽ có lợi nhuận cao hơn rất nhiều lần so với đánh bắt cá con; đồng thời bảo vệ được nguồn lợi thủy sản, tránh để người khác dùng xung điện đánh bắt tận diệt”.

Trong quá trình nuôi trữ nguồn lợi thủy sản, các thành viên trong Tổ chia ca đi tuần tra nghiêm ngặt để ngăn chặn việc đánh bắt cá con, cũng như hạn chế tình trạng xiệt điện lén lút. Nhờ bảo vệ nghiêm ngặt, nguồn cá tự nhiên theo mùa được tạo điều kiện phát triển và bổ sung số lượng cá giống thả vào khu ô bao nuôi trữ.

Tổ trưởng Tổ nuôi trữ cá xã Tân Thạnh Lê Văn Thi cho biết: “Ngoài nuôi trữ cá thiên nhiên, Tổ mua thêm cá giống thả vào. Từ lúc thả cá đến khai thác là khoảng 2 tháng. Cách làm này không chỉ mang lại lợi ích trước mắt, mà còn tạo nên sự phát triển bền vững, tái tạo nguồn lợi thủy sản đang dần bị cạn kiệt”.

Hoạt động trải nghiệm mùa nước nổi tại phường An Bình.

Tại vùng biên giới ấp Giồng Bàng, xã Thường Phước, nơi chỉ sản xuất 2 vụ lúa và nước ngập mênh mông vào mùa lũ, do đó, Tổ nuôi trữ cá đã ra đời, giúp bà con có thêm một khoản thu nhập đáng kể. Tổ trưởng Tổ nuôi trữ cá ấp Giồng Bàng Đặng Văn Bé cho biết: “Thời gian nuôi trữ cá đồng khoảng 4 tháng.

Trong thời gian này, cá vào đồng ruộng, sinh sản và ăn nguồn thức ăn tự nhiên. Mùa nước nổi năm 2024, Tổ nuôi trữ cá ấp Giồng Bàng thu hoạch hơn 10 tấn cá đồng các loại, mang lại doanh thu khoảng 200 triệu đồng. Sự ra đời của Tổ nuôi trữ cá giúp người dân tăng thu nhập; đồng thời góp phần ngăn chặn tình trạng đánh bắt thủy sản bằng xung điện theo kiểu tận diệt, vốn đang làm suy giảm nguồn lợi thủy sản nghiêm trọng”.

Mô hình nuôi trữ cá đồng ở Đồng Tháp được chính quyền địa phương triển khai từ năm 2019, đã nhanh chóng chứng minh được hiệu quả trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái tự nhiên của vùng ngập lũ. Khi nước rút đi, người dân sẽ giữ lại một lượng cá trong các khu vực trũng được quy hoạch để nuôi trữ, đảm bảo nguồn cá giống cho mùa sinh sản tiếp theo. Mô hình này cho thấy sự chuyển đổi tư duy từ khai thác sang bảo tồn nguồn lợi thủy sản.

“ĐẶC SẢN” DU LỊCH MÙA NƯỚC NỔI

Những năm gần đây, mùa nước nổi không chỉ mang đến phù sa và nguồn lợi thủy sản dồi dào, mà còn trở thành một “đặc sản” du lịch độc đáo, góp phần phát triển kinh tế cộng đồng tại Đồng Tháp.

Để tối đa hóa giá trị mùa nước nổi mang lại, nhiều địa phương khéo léo kết hợp mô hình nuôi trữ cá với phát triển du lịch cộng đồng. Điển hình, tại Hợp tác xã (HTX) sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến (xã Phú Thọ), mô hình trữ cá gắn với khai thác du lịch trải nghiệm mùa nước nổi được thực hiện từ năm 2023.

Giám đốc HTX sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến Nguyễn Minh Tuấn cho biết: “Mùa đầu tiên, mô hình mang lại doanh thu khoảng 120 - 150 triệu đồng. Du khách đến đây được “hóa thân” thành người nông dân, ngồi xuồng ba lá tham quan cánh đồng nước nổi, trải nghiệm các hoạt động bắt cá truyền thống như: Thả lưới, đổ lờ, đổ lọp, câu cá, thu hoạch rau đồng và cùng nông dân chế biến các món ăn miền Tây sông nước”.  

Cánh đồng mùa nước nổi nuôi trữ cá của người dân ở ấp Giồng Bàng, xã Thường Phước.

Nhận thấy hiệu quả rõ rệt, mùa nước nổi năm nay, HTX sản xuất nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến tiếp tục tăng tổng diện tích thực hiện mô hình trữ cá mùa lũ gắn với khai thác du lịch lên 170 ha. HTX cũng phối hợp tuyên truyền về Luật Thủy sản, nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản, tạo thêm việc làm và tăng thu nhập bền vững.

Mùa nước nổi năm nay, HTX dự kiến tiếp đón từ 100 - 120 đoàn khách, với số lượt khách từ 350 - 400 lượt, mang lại doanh thu khoảng 100 triệu đồng/vụ.

Tại vùng đầu nguồn biên giới, du lịch mùa nước nổi cũng phát triển mạnh mẽ. Tour trải nghiệm đặc sắc ở khu vực biên giới tại xã Thường Phước được tổ chức phối hợp bởi Hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ xã và Ban nhân dân ấp Giồng Bàng đã bước sang năm thứ 2.

Đến với xã Thường Phước, du khách được tham quan Cửa khẩu Quốc tế Thường Phước, tìm hiểu về cột mốc biên giới. Quan trọng hơn, du khách được hòa mình cùng thiên nhiên, trải nghiệm bắt cá mùa nước nổi như: Thăm lưới, đặt dớn cá linh, tự tay tìm bắt cua đồng, cá đồng và bơi xuồng hái bông điên điển. Đặc biệt, du khách được tham quan thực tế mô hình nuôi trữ cá đồng mùa nước nổi, với diện tích mặt nước hơn 150 ha, giúp du khách hiểu rõ hơn về sinh kế quan trọng của người dân biên giới.

Đây là năm thứ 2 làm du lịch cộng đồng vào mùa nước nổi, ông Lê Văn Lóc (xã Thường Phước) chia sẻ: “Khách du lịch phương xa đến trải nghiệm, người dân địa phương chỉ phục vụ thức ăn, thức uống, không thu phí dịch vụ du lịch nhằm thể hiện tinh thần gắn kết cộng đồng và quảng bá hình ảnh xã biên giới Thường Phước đến với bạn bè xa gần”.

Sức hấp dẫn của mùa nước nổi còn được thể hiện qua các sự kiện cộng đồng như: “Hoạt động trải nghiệm mùa nước nổi năm 2025” do UBND phường An Bình vừa tổ chức. Với sự tham gia của hơn 300 người, các hoạt động tái hiện sinh động cuộc sống lao động của người dân Nam bộ như: Đổ dớn, giăng lưới, bắt vịt dưới nước, đua xuồng, nướng cá lóc bằng rơm và cùng nhau dùng cơm ngay tại cánh đồng mùa nước nổi. Hoạt động này không chỉ thúc đẩy phong trào xây dựng đời sống văn hóa, mà còn là kênh quảng bá hình ảnh địa phương.

Mùa nước nổi - hiện tượng tự nhiên trở thành nguồn tài nguyên kinh tế, văn hóa vô giá. Sự kết hợp hài hòa giữa mô hình nuôi trữ cá đồng và du lịch cộng đồng không chỉ giúp người dân tăng thu nhập, ổn định sinh kế, mà còn góp phần bảo tồn nguồn lợi thủy sản, phát huy bản sắc văn hóa địa phương.

Những trải nghiệm độc đáo, đậm chất miền Tây đã và đang làm nên thương hiệu du lịch tỉnh Đồng Tháp, mời gọi du khách gần xa đến khám phá và đắm mình trong vẻ đẹp hào sảng, thân thiện của vùng đất đầu nguồn sông Tiền.

M. THÀNH - C. THẮNG - D. ÚT