Giảm ăn muối để phòng, chống bệnh tim mạch
Đây là khuyến cáo của Tiến sĩ, Bác sĩ (TS-BS) Trần Hữu Thế, Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang khi chia sẻ về giải pháp phòng, chống tăng huyết áp và bệnh tim mạch.
BỆNH TIM MẠCH LÀ GÁNH NẶNG SỨC KHỎE
Bệnh lý tim mạch là một nhóm bệnh về tim và mạch máu, bao gồm các bệnh như: Bệnh mạch vành, tăng huyết áp (THA), suy tim, bệnh van tim, bệnh tim bẩm sinh và rối loạn nhịp tim… THA là một vấn đề sức khỏe phổ biến trong cộng đồng và đang âm thầm đe dọa sức khỏe con người.
 |
| Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Hữu Thế, Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang can thiệp mạch vành cho bệnh nhân nhồi máu cơ tim. Ảnh: THANH HOÀNG |
Tỷ lệ người bị THA ngày càng tăng; đồng thời, độ tuổi của các trường hợp bị THA mới cũng ngày càng trẻ hơn. Các yếu tố nguy cơ của lối sống lười vận động, ăn uống không hợp lý với chế độ ăn quá nhiều chất béo, ăn mặn, hút thuốc lá... là những nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng của THA.
Theo TS-BS Trần Hữu Thế, huyết áp (HA) là chỉ số cho biết áp lực bơm máu trong cơ thể. Số đo HA được hiển thị bằng đơn vị mmHg (hay cmHg) bao gồm 2 thành phần: Trị số HA tâm thu (số ở trên) nói lên khả năng bơm máu của tim và trị số HA tâm trương (số ở dưới) nói lên trương lực của động mạch để duy trì dòng máu chảy trong hệ thống mạch máu.
Bình thường số đo HA tâm thu dao động từ 90 - 139 mmHg và HA tâm trương từ 60 - 89 mmHg. THA là một bệnh lý, trong đó THA tâm thu đơn thuần khi ≥ 140 mmHg, THA tâm trương đơn thuần khi ≥ 90 mmHg hoặc tăng cả hai. THA là bệnh thường gặp trong cộng đồng hiện nay. Tuy nhiên, do diễn biến âm thầm nên nhiều người không phát hiện bản thân bị THA.
Bệnh THA ít được phát hiện kịp thời cũng là do người dân không có thói quen tầm soát sức khỏe định kỳ. Bệnh THA đa số được phát hiện là khi khám và điều trị các bệnh khác hoặc khi có xảy ra biến chứng. Nếu không được khám phát hiện và điều trị đúng bệnh THA sẽ gây ra nhiều hậu quả nặng nề cho sức khỏe.
Bệnh THA nếu không được điều trị đúng và đầy đủ sẽ có rất nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí có thể gây tử vong hoặc để lại các di chứng ảnh hưởng đến sức khỏe, sức lao động của người bệnh, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Các biến chứng thường gặp của THA được đề cập đến là những biến chứng liên quan đến tim mạch như: Nhồi máu cơ tim, bệnh động mạch vành, suy tim...; các biến chứng về não như tai biến mạch não (bao gồm xuất huyết não và nhũn não), bệnh não do THA...; các biến chứng về thận gồm: Tiểu ra protein, suy thận...; các biến chứng về mắt tiến triển theo các giai đoạn, thậm chí có thể dẫn đến mù lòa; các biến chứng về mạch ngoại vi, trong đó đặc biệt nguy hiểm là biến chứng tách thành động mạch chủ có thể dẫn đến chết người...
Đa số các bệnh nhân bị THA (trên 90%) thường không có các dấu hiệu cảnh báo trước. Trước đây, mọi người thường cho rằng, THA là phải kèm theo đau đầu, mặt đỏ, béo mập... nhưng đây là những nhận định hết sức sai lầm.
Nhiều khi sự xuất hiện triệu chứng đau đầu có thể là sự kết thúc của bệnh THA do đã bị tai biến mạch não. Do vậy, việc kiểm tra HA thường xuyên, nhất là những người có nguy cơ cao là hết sức cần thiết và quan trọng để phát hiện kịp thời bệnh THA.
THA ở người lớn đa số là không có căn nguyên, chỉ một số nhỏ dưới 5% là THA có căn nguyên (tức là do hậu quả của một số bệnh lý khác). Vì thế, những dấu hiệu biểu hiện của người bị bệnh THA không có gì khác biệt so với người bình thường. Do vậy, rất nhiều người bệnh cho đến khi bị các biến chứng của THA, thậm chí tử vong mới biết mình bị THA hoặc mới hiểu rõ việc khống chế tốt THA là rất cần thiết và quan trọng.
Mỗi năm, trên toàn thế giới có hơn 30 triệu ca nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Bệnh nhân sống sót sau nhồi máu cơ tim có nguy cơ tái phát và tỷ lệ tử vong cao gấp 6 lần so với những người khỏe mạnh cùng độ tuổi. Riêng tại Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang, số lượng bệnh nhân đột quỵ đến khám và điều trị khá đông và năm sau luôn cao hơn năm trước.
TS-BS Nguyễn Văn Dũng, Phó Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang cho biết: “Năm 2022 có 3.050 trường hợp, sang năm 2023 thì số lượng này lên 3.270, năm 2024 số lượng bệnh nhân lên đến 3.968 ca và trong 3 tháng gần đây nhất, trung bình mỗi ngày bệnh viện tiếp nhận khoảng 7 - 8 trường hợp đột quỵ”.
CẦN GIẢM MUỐI TRONG KHẨU PHẦN ĂN
TS-BS Trần Hữu Thế cho rằng, muối là chất khoáng cần thiết trong cơ thể, giúp kiểm soát cân bằng dịch, dẫn truyền thần kinh và chức năng khối cơ. Theo khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng quốc gia, mỗi người chỉ nên tiêu thụ không quá 5 g muối/ngày. Tuy nhiên, thực tế theo số liệu điều tra, người Việt đang tiêu thụ trung bình lượng muối lên tới 9,4 g/ngày.
|
Người Việt đang ăn mặn Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người Việt Nam ăn mặn gần gấp đôi lượng muối cần thiết và là một trong những nước ăn mặn nhất trên thế giới. Cụ thể, một người trưởng thành nên ăn dưới 5 g muối/ngày. Tuy nhiên, người Việt trung bình đang nạp 9,4 g muối/ngày, tức gấp đôi so với lượng khuyến cáo. Các loại gia vị đa dạng được dùng trong đời sống hằng ngày như: Nước mắm, muối, nước tương, hạt nêm, bột canh, bột ngọt... đều có chứa lượng muối nhất định. Vì vậy, điều này đã trở thành một trong những nguyên nhân khiến người Việt dung nạp muối nhiều hơn số lượng được khuyến cáo. Chính vì thế, giảm muối trong khẩu phần ăn là một trong những yếu tố quan trọng giúp phòng bệnh cao huyết áp và một số bệnh lý tim mạch liên quan. Do đó, mỗi người cần cho “bớt muối, chấm nhẹ tay, giảm ngay đồ mặn” là 3 giải pháp quan trọng và mang lại hiệu quả trong việc ăn giảm muối. Do đó, cần bớt muối bằng cách hạn chế cho muối và gia vị chứa nhiều muối vào thực phẩm khi sơ chế, tẩm ướp và nấu nướng bằng cách: Giảm từ từ cho đến khi còn một nửa; nếm thức ăn trước khi muốn cho thêm muối và gia vị; dùng dụng cụ để kiểm soát lượng muối và gia vị cho vào thực phẩm; không cho muối hoặc gia vị chứa nhiều muối vào nước luộc rau; chọn các món luộc thay cho kho, rim hay rang; sử dụng các gia vị khác (tiêu, ớt, chanh…) để ăn ngon hơn mà không cần dùng nhiều muối. Song song đó, thực hiện giảm ngay đồ mặn bằng cách hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối như: Mì gói, xúc xích, giò chả, snack…; tăng cường ăn các thực phẩm tự nhiên, tươi sống. Ngoài ra, hạn chế dùng gia vị có muối để chấm trong bữa ăn như: Nước mắm, tương cà chua, nước sốt pha sẵn... vì chúng đều chứa muối. Vì vậy, người dùng cần nếm trước hoặc xem lượng muối trên nhãn mác thực phẩm khi sử dụng. Thói quen ăn thừa muối gây ra nhiều bệnh tật, ảnh hưởng đến sức khỏe. Cho nên, việc giảm ăn muối chính là biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp, bệnh tim mạch cũng như nhiều vấn đề sức khỏe khác. BS. OANH NHI |
“Cơ chế gây THA của Natri trong muối như sau: Ở những người đã có sẵn yếu tố di truyền, nếu ăn nhiều muối sẽ làm tăng tính thẩm thấu của màng tế bào đối với Natri. Ion Na+ sẽ được vận chuyển nhiều vào tế bào cơ trơn của thành mạch, gây tích nước trong tế bào, tăng trương lực thành mạch, co mạch, tăng sức cản ngoại vi và dẫn tới tăng huyết áp. Nồng độ muối của các chất dịch trong cơ thể là ổn định.
Ăn nhiều muối làm tăng áp lực thẩm thấu trong máu, khiến cơ thể phải cần thêm nước để duy trì ổn định nồng độ dịch thể. Để đáp ứng yêu cầu này, cảm giác khát nước sẽ xuất hiện, làm cho người ăn mặn phải uống nhiều nước, dẫn tới làm tăng dung lượng máu và tăng áp lực lên thành mạch.
Hiện tượng này kéo dài có thể dẫn đến THA. Ăn nhiều muối kết hợp với những yếu tố gây sang chấn tinh thần sẽ làm tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm, tăng khả năng tái hấp thu Natri ở ống thận.
Lượng lớn ion Na+ sẽ được đưa vào trong tế bào cơ trơn, gây co mạch, tăng sức cản ngoại vi và dẫn tới THA. Đặc biệt, ăn mặn trong khi đã bị THA có thể thiếu yếu tố nội tiết thải muối, làm Natri bị tích tụ trong cơ thể và ion Na+ tiếp tục bị vận chuyển nhiều vào tế bào cơ trơn gây THA. Muối cũng làm tăng độ nhạy cảm của hệ thống tim mạch và thận đối với Adrenaline - một chất gây THA.
Ngoài ra, khi ăn quá nhiều muối, các loại thuốc điều trị HA như thuốc lợi tiểu sẽ không thể hoạt động tốt và HA tăng lên sẽ làm tăng cường độ làm việc của hệ thống tim mạch, thận và hệ tiết niệu, gây ra nhiều nguy cơ cho sức khỏe như: Đột quỵ và suy tim, suy thận. Đặc biệt, nếu đã mắc các bệnh: THA, suy gan, suy tim và suy thận, thói quen ăn nhiều muối sẽ làm bệnh tiến triển nhanh hơn.
Chế độ ăn nhiều muối ở trẻ em cũng có ảnh hưởng lớn tới HA, làm tăng khả năng mắc cao HA và nhiều bệnh lý khác. THA ở trẻ em còn để lại hậu quả là THA khi đến tuổi trưởng thành và làm tăng nguy cơ biến chứng của cao HA do mắc bệnh sớm, thời gian mắc bệnh kéo dài” - TS-BS Trần Hữu Thế giải thích thêm.
Có nhiều tác nhân gây ra bệnh lý về tim mạch, trong đó có thói quen ăn nhiều muối. Do đó, giảm muối trong khẩu phần ăn hằng ngày sẽ giúp giảm bớt tác nhân gây bệnh lý tim mạch.
THỦY HÀ
về đầu trang
