Làm sao để cân bằng nội binh và ngoại binh ở V-League?

Trong bức tranh bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam, ngoại binh luôn là một đề tài vừa hấp dẫn, vừa gây tranh cãi. Người hâm mộ thì mong các câu lạc bộ (CLB) chiêu mộ được những tiền đạo sắc bén, những trung vệ giàu sức mạnh hay những tiền vệ toàn diện để tăng tính cạnh tranh của V.League. Nhưng nếu lạm dụng ngoại binh quá mức, cầu thủ nội sẽ mất đất diễn, Đội tuyển quốc gia thiếu lớp kế cận chất lượng.

NHIỀU QUY ĐỊNH HẠN CHẾ NGOẠI BINH

Ở V-Leauge, quy định mùa giải 2025 - 2026 phản ánh rõ quan điểm “giữ chặt để bảo vệ”. Mỗi CLB được đăng ký 4 ngoại binh, nhưng chỉ có 3 người được ra sân cùng lúc. Các đội bóng có vé dự cúp châu Á thì được ưu tiên đăng ký tới 7 cầu thủ ngoại, song cũng chỉ được sử dụng tối đa 4 người trong một trận đấu.

Nội binh ở V-League cần phải tận dụng sự cạnh tranh của các ngoại binh để nâng cao chất lượng và trau dồi kinh nghiệm. Ảnh: Vietnamnet.vn

Nghĩa là, cho dù trong tay có nhiều ngoại binh hơn, huấn luyện viên vẫn phải duy trì trục chính là cầu thủ Việt Nam. Đây là cách làm thiên về sự an toàn, nhằm hạn chế nguy cơ “ngoại binh hóa” giải đấu.

Thực tế, phần lớn đội bóng V.League đều tìm ngoại binh cho những vị trí xương sống. Không ít đội từng “sống nhờ” vào phong độ chói sáng của những chân sút ngoại như: Samson, Gonzalo, Patiyo, đến gần đây là Rimario hay Jermie Lynch.

Nhưng điều này cũng kéo theo hệ lụy là cầu thủ Việt, nhất là các tiền đạo dần hiếm hoi. Tuyển Việt Nam nhiều năm qua gần như không có chân sút nội nào thực sự ổn định, bởi khâu ghi bàn ở CLB đã “mặc định” trao cho ngoại binh.

So với bóng đá Việt Nam là Thai League thì lựa chọn hướng đi cởi mở và táo bạo hơn nhiều. Họ áp dụng công thức “3+1+3”: Có nghĩa là 3 ngoại binh tự do, 1 ngoại binh châu Á, 3 ngoại binh ASEAN. Điều đó có nghĩa là một CLB có thể tung ra sân tới 7 ngoại binh, tức gấp đôi so với V.League.

Nhìn bề ngoài, điều này tưởng như đe dọa vị trí của cầu thủ nội, nhưng bóng đá Thái Lan không hề yếu đi. Trái lại, đội tuyển quốc gia của họ vẫn có những trụ cột xuất sắc như: Chanathip, Theerathon, Supachok, Suphanat. Bởi sự cởi mở của Thai League lại đi cùng một hệ thống đào tạo trẻ bài bản và quan trọng hơn là “cửa ra” quốc tế rộng mở. Nhiều cầu thủ Thái không chỉ trụ lại ở giải quốc nội mà còn đủ sức vươn ra J.League hay K.League, thậm chí sang cả châu Âu.

Ở cấp độ cao hơn, Premier League gần như là “kinh đô” của ngoại binh. Tỷ lệ cầu thủ ngoại chiếm hơn 60%, với sự góp mặt của những siêu sao Nam Mỹ, châu Âu, châu Phi, châu Á. Tuy nhiên, bóng đá Anh không vì thế mà thiếu nhân tài.

Thế hệ cầu thủ trẻ hiện tại của họ - từ Foden, Saka, Palmer cho tới Mainoo - vẫn tỏa sáng rực rỡ. Lý do nằm ở cơ chế “homegrown” (khái niệm được dùng để chỉ những cầu thủ đang thi đấu cho chính CLB đã đào tạo ra mình), mỗi CLB, trong danh sách 25 cầu thủ, phải có ít nhất 8 cầu thủ được đào tạo tại Anh hoặc xứ Wales trước tuổi 21.

Nhờ vậy, các CLB buộc phải đầu tư hệ thống học viện, thêm nữa, họ có cơ chế cho mượn linh hoạt, cầu thủ trẻ không “chen” được chỗ sẽ được gửi sang Championship hoặc ra nước ngoài, trước khi quay về với kinh nghiệm dày dạn.

So sánh cách sử dụng ngoại binh ở 3 giải đấu có độ hấp dẫn và tầm vóc khác nhau có thể thấy cách làm bóng đá cũng khá khác biệt. Vấn đề không nằm ở chỗ các CLB Việt Nam sử dụng bao nhiêu ngoại binh, mà sự khác biệt so với các giải đấu khác là ở chỗ “nội binh” có con đường phát triển song song hay không.

LÀM SAO ĐỂ CÂN BẰNG LỰC LƯỢNG

Một giải đấu mạnh không chỉ cần hấp dẫn trong khán đài, mà còn phải nuôi dưỡng được nguồn nhân lực cho Đội tuyển quốc gia. Bất cứ đội tuyển mạnh nào trên thế giới cũng phải lấy Đội tuyển Quốc gia là bệ đỡ. Và chính ở đây, sự khác biệt giữa V.League, Thai League và Premier League thể hiện rõ.

Ở Thái Lan, sự cân bằng được đảm bảo nhờ hai yếu tố hệ thống học viện và xuất ngoại. Ngoại binh có thể chiếm nhiều vị trí tại Thai League, nhưng nội binh giỏi sẽ tìm thấy đất diễn ở Nhật, Hàn. Chanathip trở thành “Messi Thái” không chỉ vì anh đá hay ở Thai League, mà còn vì nhiều năm chinh chiến tại J.League.

Thậm chí, sự cạnh tranh gay gắt trong nước lại trở thành động lực buộc cầu thủ Thái phải khát khao vươn ra nước ngoài. Đội tuyển quốc gia Thái Lan vì thế vẫn duy trì được sức mạnh, thậm chí còn có thêm những trụ cột giàu kinh nghiệm quốc tế.

Ở Anh, sự cân bằng lại đến từ chính sách “homegrown” và hệ thống cho mượn cầu thủ. Các CLB Premier League sẵn sàng mua siêu sao ngoại, nhưng cũng bắt buộc phải giữ lại cầu thủ nội trong biên chế. Họ không thể “bỏ rơi” đào tạo cầu thủ trẻ, bởi nếu thiếu cầu thủ “homegrown”, danh sách 25 người sẽ bị khuyết.

Hơn nữa, những cầu thủ trẻ này nếu chưa thể cạnh tranh ở sân chơi đỉnh cao, sẽ được gửi đi “cho mượn” để trưởng thành, có thể kể một vài cái tên nổi bật như: Bellingham, Sancho.... Nhờ vậy, dù Premier League ngập tràn ngoại binh, đội tuyển Anh vẫn luôn có lớp kế thừa dồi dào.

Trong khi đó, ở Việt Nam, bài toán cân bằng vẫn còn nhiều hạn chế. Việc siết chặt số lượng ngoại binh giúp cầu thủ nội có cơ hội ra sân nhiều hơn. Nhưng câu hỏi là liệu các cầu thủ nội có thực sự được “đảm bảo” để cạnh tranh và tiến bộ khi đối mặt với các ngoại binh. Khi những vị trí trọng yếu như: Tiền đạo cắm, trung vệ  hay tiền vệ trụ vẫn mặc định giao cho ngoại binh, cầu thủ Việt khó có cơ hội rèn giũa ở vai trò then chốt.

Việc Xuân Son xuất hiện ở Đội tuyển Việt Nam tạo nên sự khác biệt lớn cũng đang cho thấy sự “hụt hơi” của các tiền đạo Việt. Bên cạnh đó, chúng ta chưa có cơ chế “homegrown” bắt buộc, chưa có mạng lưới “cho mượn” hiệu quả, và “cửa ra” quốc tế cũng mới dừng ở một vài trường hợp.

Có thể nói rằng, ngoại binh không phải là nguyên nhân duy nhất khiến các cầu thủ nội khó phát triển, mà còn có thể là chất xúc tác nếu biết sử dụng đúng cách. Nhìn sang Thai League và Premier League, có thể thấy rằng chìa khóa nằm ở việc tạo hành lang cho cầu thủ nội phát triển đủ mạnh để có thể mở ra cánh cửa xuất ngoại, hoặc là áp đặt cơ chế “homegrown” và xây dựng hệ thống đào tạo  - cho mượn bài bản. 

V.League nếu chỉ dừng ở việc hạn chế số lượng ngoại binh thì mới giải quyết được phần ngọn. Điều cần hơn là một chiến lược dài hạn về công tác đào tạo cầu thủ trẻ chất lượng để mở rộng thị trường xuất khẩu cầu thủ, và khi đó ngay cả khi giải đấu có thêm ngoại binh, cầu thủ Việt vẫn có con đường phát triển song hành. Chỉ khi cân bằng được hai yếu tố này, bóng đá Việt Nam mới có thể vừa có một V.League hấp dẫn, cạnh tranh, vừa có một Đội tuyển quốc gia mạnh mẽ, bền vững.

GIAI NGHI