Cần tháo gỡ khó khăn để nhân rộng mô hình cánh đồng liên kết

Quyết định 62/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “Chính sách khuyến khích hợp tác, liên kết sản xuất gắn với chế biến và tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng mẫu lớn” thực hiện trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp thời gian qua được xem là hướng đi đúng để phát triển nền nông nghiệp bền vững. Song, việc nhân rộng mô hình này còn gặp nhiều vướng mắc cần nhanh chóng tháo gỡ...

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tỉnh, thực hiện Quyết định 62 của Thủ tướng Chính phủ, tại Đồng Tháp, thời gian qua đã triển khai khá tốt mô hình cánh đồng liên kết (CĐLK). Qua đó, nhiều nơi đã thay đổi từ cách sản xuất tự phát, manh mún sang sản xuất tập trung có gắn kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp. Chỉ tính riêng vụ đông xuân 2013-2014, diện tích sản xuất theo mô hình CĐLK trên địa bàn tỉnh là hơn 40.200ha, chiếm 19,4% so với tổng diện tích sản xuất lúa vụ đông xuân trên toàn tỉnh.

Thống kê cho thấy, những nông dân tham gia mô hình CĐLK đạt năng suất từ 8-8,5 tấn/ha (vụ đông xuân). Dù giá lúa lên xuống thất thường nhưng bà con sản xuất theo mô hình này vẫn đạt lợi nhuận cao hơn 2-4 triệu đồng/ha so với bên ngoài, bởi giảm được chi phí đầu tư, tăng chất lượng sản phẩm và đảm bảo đầu ra nhờ ký hợp đồng tiêu thụ với doanh nghiệp.

Theo đánh giá của Sở NN&PTNT tỉnh, mô hình CĐLK là hướng đi đúng để phát triển sản xuất nông nghiệp hiện đại, bền vững. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện và nhân rộng đã gặp không ít khó khăn. Theo thống kê, vụ đông xuân năm 2014, toàn tỉnh có 23 doanh nghiệp tham gia bao tiêu hơn 16.709ha với các loại giống chất lượng cao phục vụ xuất khẩu, tuy nhiên đến thời điểm thu hoạch do giá lúa giảm, thị trường xuất khẩu gạo ì ạch, doanh nghiệp chưa tìm được đối tác bán gạo nên hạn chế mua vào. Từ đó, xảy ra tình trạng nhiều diện tích tới kỳ thu hoạch nhưng doanh nghiệp không mua kịp thời, làm nông dân bức xúc.

Ông Võ Thành Phương - Giám đốc Hợp tác xã Thành Lập (xã Tân Công Chí, huyện Tân Hồng) cho biết, trong vụ đông xuân 2013 - 2014, Hợp tác xã ký kết hợp đồng tiêu thụ với Công ty Cổ phần Docimexco 182ha. Tuy nhiên, Công ty không thực hiện thu mua vì còn bất đồng trong việc xác định chất lượng lúa trong hợp đồng, buộc nông dân phải bán cho thương lái để trang trải chi phí.

Đề xuất cơ chế hỗ trợ

Tại hội thảo bàn về việc triển khai thực hiện Quyết định 62 của Thủ tướng Chính phủ tổ chức tại Đồng Tháp vừa qua, nhiều ý kiến cho rằng, trong quy hoạch CĐLK cần giao việc cụ thể như: các ngành trung ương làm việc gì; tỉnh, huyện làm gì; doanh nghiệp và nông dân có vai trò ra sao khi tham gia; quyền lợi và nghĩa vụ phải rõ ràng nhằm tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm, cũng như có biện pháp xử lý nếu đối tác nào không thực hiện đúng cam kết.

Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Văn Công - Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết vấn đề liên kết giữa doanh nghiệp với các hợp tác xã và nông dân hiện nay là do các hợp đồng ký kết chỉ mang tính chất ghi nhớ, chưa có những điều khoản ràng buộc khi các bên không thực hiện. Do đó, cần có những quy định mang tính pháp lý để tránh hiện tượng không thực hiện hợp đồng.

Có thể nói, câu chuyện liên kết đã được bàn thảo từ nhiều năm qua nhưng tới nay việc triển khai vẫn gặp trở ngại. Ông Lê Vĩnh Tân - Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho rằng, sự phát triển của CĐLK còn chậm, chưa như mong muốn đặt ra. Vì vậy, để mô hình này hoạt động ổn định thì bản thân doanh nghiệp phải đặt hàng nông dân, phải giữ vai trò chủ đạo làm đầu mối trong liên kết, ký hợp đồng và tiêu thụ sản phẩm. Ngành nông nghiệp và chính quyền sẽ tham gia trách nhiệm của mình.

Nhiều ý kiến cho rằng, doanh nghiệp chính là “nhạc trưởng” trong xây dựng CĐLK, vì vậy để các doanh nghiệp nhiệt tình tham gia thì phải có chính sách hỗ trợ, nhất là về vốn. Ông Đoàn Văn Hiền, Giám đốc Công ty TNHH XNK Thương mại Võ Thị Thu Hà cho rằng, do giá gạo nội địa hiện cao hơn giá xuất khẩu nên gây cho doanh nghiệp không ít khó khăn. Do vậy, cần xem xét doanh nghiệp nào thực hiện bao tiêu tốt cho người nông dân nên được ưu tiên về đầu ra. Cần hoàn chỉnh cơ sở vật chất cho khâu bảo quản sau thu hoạch cho hợp tác xã mới đảm bảo thu mua. Hỗ trợ doanh nghiệp vay vốn, ưu đãi đầu tư có thời hạn để nâng dần chuỗi giá trị lúa gạo.

Theo ông Nguyễn Thanh Hùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp, vấn đề hợp đồng, giá cả tiêu thụ và quy định về tiêu chuẩn sản phẩm... đang là những trở ngại cơ bản của CĐLK hiện nay. Song quan điểm của Đồng Tháp là chỗ nào vướng sẽ tìm cách tháo gỡ ngay để phát triển mô hình này, bởi đây là hướng đi bền vững.

Thảo Vy