Thanh xuân phố

ĐTO - Hồi chân ướt chân ráo về ngụ cư, cậu ví von miền phố này nhỏ như một chiếc lá sen. Lá của mùa xưa, của một người thiệt trẻ với những cảm nhận tươi non, dạt dào khát khao, kỳ vọng. Cậu thanh niên mới ra trường làm quen phố mới bằng những vòng xe thong dong qua những con đường, góc chợ, bến tàu, men theo sông về phía ngoại ô lộng gió.

Phố này có từ khi nào mà hàng còng lớn hơn vòng tay người, rợp bóng quanh năm? Con đường me xanh bên kia sông chắc hẳn đã nhiều thập niên thả hoa vàng, kết trái thu hút ánh nhìn học trò? Văn Thánh miếu cổ xưa, trầm mặc đã bao niên ngưng đọng thời gian trên mái rêu thư viện?... Những câu hỏi để tự lắng nghe điều mới mẻ, hân hoan hơn là cần ai đó phải cặn kẽ trả lời.

Hàng dầu trong thành phố

Cậu nhớ góc công viên, dưới tán điệp vàng có sạp báo hôm nào cũng mở cửa sớm. Từ căn gác trọ, những tinh sương chạy thể dục một vòng qua bến sông đã có thể mua về những tờ báo mới thơm mùi mực in. Sách báo là người bạn quý của cậu từ ngày trẻ cho đến mãi về sau này. Những buổi mai trước giờ làm việc, cậu chỉ loanh quanh vài nơi quen thuộc trong phố. Hoài nhớ góc cà phê có giàn tóc tiên li ti hoa tím dịu dàng sau Tòa sạn báo. Cô chủ nhỏ hay cười nhưng hiếm khi chuyện vãn, dù chỉ đôi câu. Có lẽ quán cóc này là nơi gắn kết cậu và những bạn trang lứa suốt một quãng dài. Ở đó, nhiều câu chuyện về hành trình tuổi trẻ của cậu, của thế hệ áo xanh đã được cảm xúc vun bồi, gọi thức. Cậu đã tỉ mẩn, chắt chiu thành những trang văn cho báo tỉnh nhà, những ấp ủ cho công việc và cuộc sống thường nhật. Miền phố hào sảng này đã âm thầm bao dung, chở che, khích lệ cậu trong hành trình trưởng thành của mình. Cậu yêu phố. Tình yêu ấy lớn dần không biết tự khi nào - đằm sâu, dung dị dài theo tháng ngày.

Cậu nhớ xóm nhà ngoại ô bên kia chợ từng ở trọ nhiều năm. Từ vuông cửa hẹp nhìn ra con đường đất ven sông, tre trúc và nhiều loại cây cối mọc tự nhiên, không câu nệ hàng lối như bên này phố. Me chua vào mùa mưa thả những chùm trái non ẩn hiện trong vòm lá biếc xanh li ti. Nhìn lên tán cây, cậu nhớ món canh chua cá sặc nấu với me non, bạc hà, rau tần dày lá cắt từ vườn quê. Thèm cũng ngộ, cũng nghe quê mùa. Dưới bến chợ, hàng chục chiếc ghe xếp chật vào nhau, chen chúc từng mét vuông mặt nước. Đó là những ngôi nhà nổi với nhiều thế hệ chung sống, mưu sinh cùng sông nước thị thành. Hình như ghe nào cũng vậy, đằng trước, phía sau chen xanh những chậu ớt, hành, ngò, rau mùi. Ghe xuồng qua lại ngược xuôi, cây gừa già cố vươn ra xa nhưng cứ bị lôi cụt những sợi dây thả về phía nước, xa cuộc lớn ròng dập dềnh bến chợ.

Đôi khi cây trong phố trở thành tên quán xá. Cà phê trứng cá có sàn gỗ và mấy cái bàn tre bày biện lấn ra đoạn sông lở, rợp mát dưới tiếng trao trảo tìm mồi trên cành trái chín đỏ au. Quán cơm tấm cây sung chỉ bán vào buổi mai. Mùi thịt nước thơm lừng. Bà cụ đã bán ở đây từ hồi trung niên tới giờ. Hồi sông chưa lở, hồi cây sung còn thấp ngang mái lá hiên nhà. Quán cháo cây bàng ghế con, bàn thấp mà cứ chiều mát là dân lao động tụ về nói cười, chuyện vãn. Họ chung nhau dĩa mồi, ly rượu, rôm rả cùng nhau cho tan cơn mệt nhọc sau một ngày lam lũ đó đây.

Cậu yêu những hàng cây bốn mùa lặng lẽ ngát xanh cùng phố, thì thầm trò chuyện cùng bao tâm hồn đồng điệu, lắng sâu. Mùa qua, những hàng cây phổng phao sau mỗi bận thay lá. Hàng dầu trên con phố trung tâm mới đó đã quá đôi mươi, vươn cành lực lưỡng cao hơn nóc những căn phố mặt tiền. Hàng sao bên kia đường chậm rãi hơn sau những mùa sinh trưởng. Vào hạ, chúng cùng nhau kết hoa, thả trái xoay tít giữa dòng xe cộ ngược xuôi tất bật. Có lần, ngước nhìn cuộc rơi xao xác trong mưa đầu mùa, cậu chợt nảy vần điệu cùng hoa:

Sao, dầu hẹn cuộc rơi chung

Biết rồi duyên phận được cùng tái sinh?...

Phố còn có những hàng cây xanh ngộ nghĩnh khác. Nối dài bên kia ngã tư là hàng phượng xù xì, thấp bé. Chúng có tuổi rồi nhưng vì chen chúc dưới những công trình nên bị cắt xén thường xuyên. Thoáng nhìn như những tác phẩm bonsai khổng lồ, lạ mắt. Phượng nhắc nhớ rằng, chúng không chỉ lặng lẽ cho người kẻ chợ màu xanh. Mỗi năm một lần, chúng rực lên sắc màu ngày hạ, gợi về khát vọng học trò. Có những con đường dường như cây thay lá bốn mùa. Xà cừ nhiều lắm trong thành phố này. Chúng lớn nhanh, không màng hoa trái. Chim muông chíu chít làm bạn trên vòm lá um tùm. Sống gần nhau nhưng thân cây ngã nghiêng rối mắt. Phố có nhiều con đường cũng nên thơ theo mùa với cây và lá, với sông và hồ. Bằng lăng bông tím, hoàng hậu bông vàng, tơ liễu lá xanh, trúc đào đa sắc…

Phố còn có những con đường sen rất riêng trong lòng đô thị. Sự thấu hiểu của chính quyền, sự tỉ mẩn ngày ngày của những người chăm bón đã làm dậy hồn quê trên nhiều lối phố. Một miền đất chưa hết khó khăn nhưng vẫn ngọt lành với nét đẹp hồn hậu, hào sảng, khát vọng vươn lên mạnh mẽ. Sen vui hồng trong nắng mai, trao cho người qua phố ánh nhìn thân ái, làm dịu đi những lo toan thường nhật. Sen mãn khai ban trưa, hướng nhật, vươn cánh tự do, gợi sức sống mãnh liệt tràn đầy. Sen thanh thản khép chiều cùng tiếng sẻ nâu ríu ran đô thị. Sen phố đã đi thật xa. Hình ảnh quê nhà gợi thương, gợi nhớ, nâng niu khát vọng vươn lên cho những đứa con xa quê. 

Phố còn là chốn đi về thân quen, bình lặng, như nơi cậu đang sống. Ngõ nhỏ, phố nhỏ - đầy ắp gió ngoại ô và tiếng chim gói trong miền lá. Đây đó, thềm phố luôn có những vuông xanh dành cho lá hoa, sen, súng giao hòa. Chúng gợi cho người phố nhớ quê, nhắc người quê ra phố một đỗi đã thèm về lại xóm giềng, vườn tược. Cậu nhận ra rằng, có những không gian phố nhỏ hẹp đủ sức lan tỏa giá trị tinh thần dài sâu, rộng lớn, bất luận thời gian không phút ngừng trôi.

Ngoảnh nhìn lại, mới đó mà cậu đã là người của phố hơn ba thập niên. Mùa thay lá cho cây, năm tháng thay màu cho… tóc. Trong miền hoa râm cuộc đời, cậu nghĩ, phố đã hào phóng cho mình nhiều thứ. Kiến thức từ giảng đường như những hạt giống đã nảy mầm trên vùng phù sa này. Với cậu, hành trình trưởng thành đôi khi có những may mắn ngẫu nhiên nhưng cậu tin vào nỗ lực của chính mình cùng nhân hòa, địa lợi. Tâm sáng, nhẹ lòng, bước hành trình vì thế mà an nhiên, thanh thản. Những được, mất cũng vì thế mà ít có chỗ cho tiếc nuối, tị hiềm. Hình như cậu vẫn giữ được thong thả như hồi còn trẻ nít miệt đồng lội kinh, bơi xuồng tới lớp. Cậu biết lượm lấy những dễ chịu trên đường để quên lúc chân trần vô tình đạp lên gai nhọn trên đường quê. Có những cố hữu trẻ nít còn đó trong cậu. Có những khiếm khuyết dân đồng, dần dần phố cũng đã giúp cậu gội rửa, đổi thay. Chừng mực thôi, không sạch trơn để cậu thành kẻ khác.

Với cậu, một phần hạnh phúc trong đời sống là bày tỏ thật nhiều lời cảm ơn. Cậu nặng ơn phố, ơn đất, ơn người chốn này trong hành trình vươn lên để sống và làm việc hữu ích. Thanh xuân trong mỗi người sẽ luôn tươi mới, dạt dào năng lượng và sức sống mỗi khi ta hồi tưởng bằng tâm thức trân quý, yêu thương. Nhìn về tương lai, phố dẫu có thay tên, những địa danh quen thuộc dẫu có trở thành ký ức thì niềm tin yêu của cậu vẫn thanh tân, tròn vẹn như những vần thơ của nhà thơ Hữu Nhân:

Mình thương Cao Lãnh nhiều không

Tôi thương Cao Lãnh như sông nước đầy…

Tháng 06/2025.

Nguyễn Phạm Đình Thảo