Xuất khẩu cá tra: bước qua khó khăn, nắm bắt cơ hội mới

ĐTO - Trong vài tuần qua, giá cá tra nguyên liệu tại Đồng Tháp và một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) gần như bị rớt chạm đáy, chỉ dao động từ 19 ngàn - 20 ngàn đồng/kg. Với mức giá này, người nuôi sẽ bị thua lỗ từ 3 ngàn - 5 ngàn đồng/kg. Cùng với đó tình hình xuất khẩu trong những tháng gần đây cũng gặp nhiều khó khăn.

Xuất khẩu cá tra 6 tháng đầu năm giảm so với cùng kỳ năm 2018

Tăng cung, giảm cầu

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, sản lượng cá tra của các tỉnh ĐBSCL 5 tháng đầu năm 2019 ước đạt gần 475.500 tấn, tăng 6,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, một số tỉnh có diện tích nuôi tăng mạnh gồm: An Giang, Bến Tre, Cần Thơ... Nguyên nhân khiến các tỉnh khu vực này tăng diện tích chính là do tác động từ đợt tăng giá mạnh từ năm 2017 và 2018 đã khiến cho nhiều doanh nghiệp (DN) và người nuôi nơi đây mở rộng diện tích thả nuôi cá tra.

Theo thông tin từ Hiệp Hội cá tra Việt Nam, thời gian gần đây không riêng các tỉnh ĐBSCL của Việt Nam tăng diện tích nuôi cá tra mà một số quốc gia như: Ấn Độ, Indonesia, Banglades, Trung Quốc... cũng bắt đầu mở rộng diện tích nuôi loại cá da trơn này. Theo ước tính tổng sản lượng sản xuất cá tra của các quốc gia này 1 năm tương đương với tổng sản lượng cá tra của Việt Nam.

Với những hộ có bề dày kinh nghiệm trong nghề nuôi cá tra, đợt giảm giá lần này cũng là đợt giảm giá khá sâu trong vòng 10 năm trở lại đây. Tuy nhiên, nếu người nuôi có liên kết với DN chế biến thì vẫn có khả năng trụ lại được với nghề. Mặc dù vậy, với những hộ nuôi chỉ mới đào ao chuyển sang nuôi cá tra khoảng thời gian gần đây thì sẽ là những đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Thương chiến Mỹ - Trung tác động mạnh đến xuất khẩu cá tra

Theo báo cáo của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), xuất khẩu cá tra 5 tháng đầu năm giảm gần 1%, đạt gần 790 triệu USD. Ước xuất khẩu cá tra 6 tháng đầu năm đạt 995 triệu USD, giảm 0,7% so với cùng kỳ năm ngoái.

Thời gian qua, những diễn biến phức tạp từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã gián tiếp tác động không nhỏ đến tình hình xuất khẩu cá tra của Việt Nam. Trong đó, việc Mỹ áp thuế cao đối với một số mặt hàng thủy sản của Trung Quốc đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc xuất khẩu một số mặt hàng thủy sản thế mạnh của quốc gia này, trong đó mặt hàng cá rô phi là chủ yếu. Do xuất khẩu khó khăn nên các DN xuất khẩu cá rô phi của Trung Quốc quay lại phục vụ thị trường nội địa, điều này khiến cho mặt hàng cá tra của Việt Nam mất nhiều thị phần ở thị trường Trung Quốc thời gian gần đây.

Song song đó, những giai đoạn trước đây ngoài việc nhập khẩu cá tra Việt Nam phục vụ cho thị trường nội địa, các DN Trung Quốc còn chế biến để xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Do đó, khi thương mại của hai quốc gia này căng thẳng đã ít nhiều ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu của cá tra Việt Nam sang thị trường Trung Quốc.

Ngoài ra, theo ông Hà Bửu Khánh - Trưởng Phòng Quản lý Thương Mại, Sở Công Thương Đồng Tháp, đồng nhân dân tệ giảm giá cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến tình hình nhập khẩu của cá tra sang thị trường tỷ nhân này.

Giá cá tra lao dốc, người nuôi lỗ nặng

Tận dụng cơ hội để bứt phá

Bên cạnh những khó khăn về tình hình xuất khẩu ở những tháng đầu năm thì nhiều chuyên gia trong ngành lại cho rằng, nếu tận dụng tốt những cơ hội mới từ các Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết như: Hiệp định thương mại tự do EU - Việt Nam (EVFTA); Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)... sẽ mở ra nhiều cơ hội tăng kim ngạch xuất khẩu cho mặt hàng cá tra của Việt Nam trong thời gian sắp tới. Trong đó, EVFTA là một trong những hiệp định được kỳ vọng sẽ đem lại sự tăng trưởng mạnh cho ngành hàng cá tra khi chính thức được thực thi.

Ngày 30/6, Hiệp định thương mại tự do EU - Việt Nam chính thức được ký kết, theo đó nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ được giảm và xóa bỏ thuế quan khi xuất khẩu vào các quốc gia Liên minh Châu Âu. Riêng đối với ngành hàng thủy sản, EU cam kết có khoảng 50% số dòng thuế sẽ được xóa bỏ, 50% dòng thuế còn lại được xóa bỏ trong lộ trình 3-7 năm.

Ngoài ra, cũng theo thông tin từ Vasep, hiện Trung Quốc đã phê duyệt cho 33 mặt hàng thủy sản của Việt Nam được miễn thuế khi xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc. Trong đó, bao gồm nhiều mặt hàng thủy sản thế mạnh của Việt Nam như: cá tra, cá basa, tôm sú, cá ngừ đại dương, cá nục gai, bạch tuộc... Đây là cơ hội để thủy sản Việt Nam khai thác tốt thị trường tỷ dân. Song nhiều ý kiến nhận định, hiện nay thị trường Trung Quốc bắt đầu đặt ra nhiều rào cản kỹ thuật khắt khe không thua gì thị trường Hoa Kỳ, EU hay Nhật Bản. Hiện Trung Quốc đã đầu tư xây dựng, nâng cấp các phòng kiểm nghiệm, kiểm dịch chất lượng hàng hóa quy mô lớn tại khu vực giáp biên giới với trang thiết bị hiện đại không thua kém các quốc gia tiên tiến.

Song song đó, bắt đầu từ ngày 1/10/2019 các lô hàng nhập khẩu vào Trung Quốc đều phải có chứng thư xuất khẩu đi kèm. Do đó, Sở Công Thương Đồng Tháp cũng lưu ý các DN cần chú ý đến phương thức sản xuất và xuất khẩu. Cụ thể, cần lưu ý các yêu cầu mới về chất lượng, truy xuất nguồn gốc cũng như các quy định, tiêu chuẩn về bao bì, đóng gói, ghi nhãn hàng hóa...

Mặc dù là sản phẩm mang lại kim ngạch xuất khẩu lớn cho quốc gia, song thời gian qua, con cá tra đã trải qua nhiều “biến cố thăng trầm”. Chia sẻ về vấn đề này, Chủ tịch Hiệp Hội cá tra Việt Nam, ông Dương Nghĩa Quốc cho rằng: “Tôi nghĩ rằng, để ngành hàng cá tra phát triển bền vững và có thể cạnh tranh được ở nhiều thị trường khó tính thì ngoài việc sản xuất chất lượng, đảm bảo các yêu cầu gắt gao của nhà nhập khẩu thì vấn đề liên kết chuỗi, liên kết vùng nhằm điều tiết sản lượng là yếu tố cần được quan tâm nhiều hơn. Hiện nay, cá tra Việt Nam không còn thời vàng son như trước đây, hiện đã có nhiều quốc gia bắt đầu sản xuất cá tra xuất khẩu và cạnh tranh với Việt Nam. Vì vậy, ngoài việc nâng cao chất lượng cho cá tra từ khâu nuôi trồng cho đến chế biến thì khâu quảng bá và xây dựng thương hiệu và hình ảnh cá tra trên thị trường quốc tế cũng cần phải được quan tâm nhiều hơn”.

Mỹ Lý