Tái cơ cấu nông nghiệp: Triển khai chưa đồng đều, nhiều bất cập

Ngày 4-11, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (giai đoạn 2010-2015) gắn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Báo cáo cho thấy, việc triển khai Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới còn nhiều bất cập, hạn chế, việc triển khai có hiệu quả hay không phụ thuộc vào từng địa phương.

Nhiều địa phương còn chậm trễ

Giai đoạn 2010 - 2015, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (Chương trình MTQG XDNTM) được phê duyệt và triển khai rộng rãi trên toàn quốc đã đạt những kết quả quan trọng. Cơ chế trao quyền tự quyết cho cộng đồng thôn, xã đã phát huy sự năng động, sáng tạo của các địa phương… xây dựng nông thôn mới đã trở thành phong trào sôi động rộng khắp cả nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội Vũ Hồng Thanh. Ảnh: Đăng Khoa

Báo cáo giám sát cho thấy, đến nay, đã có 2.061 xã (chiếm 23%) đạt tiêu chí nông thôn mới, có 27 đơn vị cấp huyện được công nhận đạt tiêu chí nông thôn mới.

Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp được ban hành khi Chương trình MTQG XDNTM đang triển khai thực hiện. Tái cơ cấu ngành nông nghiệp đã góp phần nâng cao thu nhập, chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới bền vững.

“Qua khảo sát cho thấy, những xã đạt chuẩn nông thôn mới là những xã biết phát huy thế mạnh, có những bước chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi trong xây dựng nông thôn mới đã gắn kết với việc tái cơ cấu nông nghiệp tại địa bàn”, ông Vũ Hồng Thanh nói.

Sau hơn hai năm thực hiện đề án tái cơ cấu, ngành nông nghiệp duy trì tốc độ tăng trưởng khá; năng suất, chất lượng và giá cả nhiều loại sản phẩm đã được nâng cao. Chăn nuôi đã từng bước chuyển dần từ hình thức nhỏ lẻ, phân tán sang hình thức gia trại, trang trại. Ngành thủy sản đã chuyển dịch cơ cấu giữa khai thác với nuôi trồng, tăng tỷ trọng nuôi trồng những sản phẩm chủ lực; tổ chức lại dịch vụ hậu cần nghề cá, nâng cao hiệu quả khai thác và giảm tổn thất sau thu hoạch. Giá trị sản xuất ngành lâm nghiệp tăng trưởng mạnh.

Tuy nhiên, qua giám sát cũng cho thấy, việc triển khai Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với Chương trình MTQG XDNTM còn nhiều bất cập, hạn chế. Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp mới ban hành được hơn hai năm, nội dung liên quan đến xây dựng nông thôn mới chủ yếu mang tính định hướng, do vậy, việc triển khai có hiệu quả hay không phụ thuộc vào từng địa phương. Trong khi đó, nhiều địa phương còn chậm trễ trong xây dựng Đề án và kế hoạch triển khai thực hiện, việc triển khai Chương trình MTQG XDNTM dường như độc lập với Đề án.

Khi xây dựng nông thôn mới, phát triển sản xuất chưa gắn kết chặt chẽ với tái cơ cấu nông nghiệp; công tác quy hoạch sản xuất, tái cơ cấu ngành nông nghiệp chưa gắn với việc ứng phó tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, xâm nhập mặn, hạn hán, khan hiếm nước. Chưa tận dụng hết hiệu quả từ việc phát triển hạ tầng gắn với vùng liên kết sản xuất.

Một số địa phương mới chủ yếu tập trung vào đầu tư kết cấu hạ tầng mà chưa coi trọng phát triển sản xuất, chưa coi tái cơ cấu sản xuất là yếu tố then chốt để chuyển dịch kinh tế nông thôn, tạo ra đột phá về năng suất, chất lượng, năng lực cạnh tranh của sản phẩm, qua đó, nâng cao đời sống, thu nhập người dân và phát triển bền vững; việc phát triển các thương hiệu hàng hóa nông sản triển khai còn chậm và nhiều hạn chế.

Việc áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp mặc dù đã được nâng lên nhưng chưa được áp dụng rộng rãi, chủ yếu tập trung vào cây lúa. Môi trường nông thôn đang là vấn đề bức xúc tại nhiều địa phương. Liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị chưa đạt hiệu quả cao và chủ yếu mới chỉ ứng dụng trong ngành lúa gạo.

Xã hội hóa đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn

Trong báo cáo giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đưa ra 12 kiến nghị để Chính phủ chỉ đạo thực hiện. Theo đó, ngày 17-10-2016, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1980/QĐ-TTg về Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016-2020, theo đó, nhiều kiến nghị của Đoàn giám sát đã được tiếp thu, thể hiện trong Bộ tiêu chí mới. Tuy nhiên, cần tiếp tục theo dõi việc áp dụng Bộ tiêu chí này để kịp thời sửa đổi, bổ sung đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới. Xây dựng bộ tiêu chí nâng cao làm cơ sở để các địa phương áp dụng cho các xã đã hoàn thành tiêu chí nông thôn mới.

Chính phủ nghiên cứu trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung các luật liên quan đến nông nghiệp, nông thôn để tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện Chương trình MTQG XDNTM và tái cơ cấu ngành nông nghiệp.

Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương rà soát, xác định chính xác số nợ đọng xây dựng cơ bản. Ưu tiên bố trí vốn thanh toán nợ đọng trước khi bố trí vốn cho các dự án khởi công mới; xây dựng kế hoạch, lộ trình xử lý dứt điểm trước năm 2019, không để phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản mới.

Đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, đặc biệt là thu hút doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào dịch vụ và hạ tầng nông nghiệp nông thôn.

Chỉ đạo các địa phương khẩn trương xây dựng và phê duyệt các Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn.

Có chính sách đột phá về khoa học công nghệ để nâng cao năng suất lao động, sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp; ưu tiên đầu tư khoa học công nghệ đối với các ngành hàng chủ lực, đặc biệt là công nghệ giống, bảo quản, chế biến sau thu hoạch.

Có giải pháp kịp thời xử lý vấn đề ô nhiễm môi trường nông thôn, tạo cảnh quan môi trường nông thôn mới xanh, sạch, đẹp. Tăng cường công tác bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa các vùng, miền, địa phương…

Theo Nhật An Thảo/NDĐT