Cụm di tích đình Cai Châu

ĐTO - Cụm di tích đình Cai Châu, Đài chiến sĩ trận vong và Nhà bia tưởng niệm anh hùng liệt sĩ được xếp vào loại hình di tích lịch sử lưu niệm sự kiện và kiến trúc nghệ thuật. Năm 2018, Cụm di tích này đã được UBND tỉnh Đồng Tháp công nhận là di tích cấp tỉnh.

Gian chánh điện của đình Cai Châu

Đình Cai Châu ngày nay thuộc xã Tân Mỹ, huyện Lấp Vò. Xưa kia, tại thôn Tân Mỹ có hai ngôi đình là đình Tân Mỹ Đông và đình Tân Mỹ Tây. Sau nhiều năm, hai ngôi đình này đều đã xuống cấp, dân làng họp bàn và thống nhất hợp nhất hai ngôi đình lại thành một với tên gọi đình Tân Mỹ, đồng thời di dời về vị trí ngã ba con rạch Cai Châu ngày nay. Năm 1852, Vua Tự Đức ban sắc phong Thành Hoàng Bổn Cảnh cho đình Tân Mỹ (sau này người dân địa phương quen gọi là đình Cai Châu).

Qua thời gian, ngôi đình bị xuống cấp được xây dựng lại vào năm 1938 và sử dụng đến năm 1945, thực hiện chủ trương “Tiêu thổ kháng chiến” đình Tân Mỹ gần như bị đốt toàn bộ.

Đến năm 1973, đình được xây dựng lại phần chánh điện, năm 2001 xây dựng phần vỏ ca kiên cố và đình được sửa chữa, xây dựng từng hạng mục từ tiền đóng góp của nhân dân. Đình Cai Châu được xây dựng lại có kiến trúc đặc trưng của đình Nam bộ với ba gian hai chái và mái chồng mái. Hàng năm, đình có hai lễ hội lớn là lễ Hạ điền tổ chức vào ngày 15 - 16 tháng 3 âm lịch và lễ Thượng điền tổ chức ngày 24 - 25 tháng 10 âm lịch.

Trong khuôn viên đình Cai Châu có Đài chiến sĩ trận vong. Trước đây, xã Tân Mỹ có vị trí quan trọng cả về đường bộ lẫn đường thủy, những năm kháng chiến chống Pháp, nơi đây là vùng tranh chấp quyết liệt giữa ta và địch, ta đấu tranh để bảo vệ căn cứ, Pháp càn quét để chiếm tuyến giao thông lộ 23, nay là đường ĐT 848 nối dài từ Sa Đéc đến An Giang.

Trong những cuộc càn quét của địch, nhiều đồng bào và quân cách mạng đã bị thảm sát. Nguyện vọng của nhân dân là có chỗ để tưởng niệm và thắp hương cho các anh hùng liệt sĩ và đồng bào tử nạn, do đó Huyện ủy Lai Vung lúc đó đã giao cho Đảng bộ xã chọn sân đình Tân Mỹ để xây dựng Đài chiến sĩ trận vong.

Việc xây dựng được tiến hành vào mùa khô năm 1949, dưới sự chỉ huy xây dựng của ông thợ Đảnh ở ấp Tân Hòa Đông, xã Tân Mỹ, cùng thợ và nhân công đều là những người tự nguyện tham gia, đóng góp xây dựng. Được xây dựng trên diện tích khoảng 15m2, đài cao 5m được thiết kế theo khối hình trụ vuông nhỏ dần về phía ngọn theo dạng hình tháp. Bốn mặt thân đài đều có đắp nổi ngôi sao năm cánh ở phía trên và năm xây dựng 1949 cùng hàng chữ “Đài chiến sĩ trận vong”.

Trong 2 tuần lễ, đài chiến sĩ trận vong được xây xong, ngày 2/9/1949 lần đầu tiên ngày Quốc khánh được tổ chức tại sân đình. Từ đó về sau, vào các dịp lễ, Tết, nhân dân đều tổ chức thắp hương tại Đài chiến sĩ trận vong. Đây còn là nơi tổ chức lễ truy điệu các anh hùng liệt sĩ trước khi đưa về nghĩa trang liệt sĩ xã.

Nhà bia tưởng niệm anh hùng liệt sĩ nằm trong khuôn viên đình Cai Châu, được xây dựng năm 2000 sau khi huyện cho dời hài cốt liệt sĩ về cải táng tập trung tại nghĩa trang liệt sĩ của huyện. Xã đã xây dựng nhà bia này nhằm ghi danh những anh hùng liệt sĩ đã có công trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, đồng thời để giáo dục truyền thống cho các thế hệ sau này.

Thanh Trúc