Chất lượng cao, phẩm cấp thấp

Về cơ cấu giống lúa vụ đông xuân 2012 - 2013, Bộ NN&PTNT chỉ đạo các địa phương không được gieo sạ giống IR 50404 vượt quá 20% diện tích, tăng cường xuống giống các giống lúa chất lượng cao (LCLC). Thật ra, vài mùa vụ trước, các địa phương vùng ĐBSCL đã khuyến cáo nông dân thực hiện theo tinh thần này. Tuy nhiên, thực tế là các vụ sản xuất gần đây, dù đông xuân hay hè thu, tại nhiều địa phương vùng ĐBSCL, diện tích sử dụng giống IR 50404 vẫn vượt quá tỉ lệ 20%. Thậm chí có địa phương vượt khá xa tỉ lệ này. Dĩ nhiên phải có lý do khiến nông dân vẫn... mê giống lúa phẩm cấp thấp này.

Theo nhiều nông dân, so với nhiều giống LCLC, giống lúa IR 50404 có nhiều ưu điểm: Năng suất cao hơn (1 - 2 tấn/ha), ít nhiễm sâu bệnh (chi phí phun xịt thuốc bảo vệ thực vật ít hơn), thời gian từ lúc xuống giống đến thu hoạch ngắn hơn... Vì vậy, khi bán nếu giá lúa IR 50404 thấp hơn các giống LCLC 200 - 300 đồng/kg, trồng giống lúa phẩm cấp thấp này nông dân vẫn có lãi nhiều hơn. Vài mùa vụ trong mấy năm gần đây, tuy có vụ lúa IR 504004 tiêu thụ chậm, giá giảm mạnh, song các vụ còn lại lúa IR 50404 thương lái mua giá chỉ thấp hơn các giống lúa hạt dài vài trăm đồng/kg. Sau khi đặt lên “bàn cân” tính toán thiệt - hơn, cuối cùng nhiều nông dân vẫn chọn gieo sạ giống IR 50404.

Chính vì lẽ đó, việc phát triển các vùng LCLC tại các địa phương vùng ĐBSCL lâu nay đối mặt với không ít khó khăn. Có nơi thành công, nhưng không ít địa phương dù ngân sách hỗ trợ đầu tư khá nhiều dự án xây dựng vùng trồng LCLC, song kết quả không mấy khả quan. Ở Vĩnh Long, theo Sở NN&PTNT, tham gia các mô hình này, nông dân tuân thủ tốt các quy trình kỹ thuật, sử dụng giống LCLC nghiêm ngặt. Thế nhưng, khi dự án kết thúc, không ít nông dân... lại gieo sạ giống lúa phẩm cấp thấp!

Hẳn nhiên, đối với người tiêu dùng, LCLC... chất lượng cao hơn (ngon cơm); đối với xuất khẩu, LCLC có giá trị hơn (bán được giá cao hơn). Còn đối với nông dân, giống lúa có giá trị là giống lúa mà họ thu được lợi nhuận nhiều hơn trên cùng một diện tích, nhẹ công chăm sóc hơn. Điều này hoàn toàn hợp lý. Lạ một điều là, trong khi ngành NN&PTNT chủ trương không trồng nhiều lúa phẩm cấp thấp, tăng diện tích LCLC, nhưng các doanh nghiệp mua LCLC (thông qua thương lái) giá lại không cao hơn lúa phẩm cấp thấp là bao.

Lúa IR 50404 vẫn hiện diện trên đồng ruộng với tỉ lệ vượt quá 20% khi nghịch lý này vẫn còn tồn tại!

Lê Như Giang