Từ chỉ số “Hiệu quả quản trị và hành chính công” - (PAPI) nghĩ về mối quan hệ chính quyền và người dân ở cơ sở

Chỉ số xếp hạng “Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh” (PCI) đã được nhiều người biết đến, dần trở thành thương hiệu “Đồng Tháp - PCI”. Tuy nhiên, còn một chỉ số ít được nói đến, bàn đến, nhắc đến, đó là chỉ số xếp hạng “Hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh” (PAPI). Vì sao vậy? Có phải do bận bịu với những nghị quyết, chương trình hành động dông dài, cao xa, mà chúng ta ít quan tâm đến chỉ số quan trọng này? Các năm qua, vì nhiều lý do, Đồng Tháp nằm ở vị trí thấp hoặc không có tên trong Bảng xếp hạng. Thật là vui, năm 2015, tỉnh nhà lần đầu tiên được nằm trong Nhóm dẫn đầu.

Bà con sôi nổi bàn chuyện cùng tham gia xây dựng nông thôn mới

Nói một cách dễ hiểu, nếu PCI là chỉ số đo lường sự cảm nhận của doanh nghiệp, thì PAPI là chỉ số đo lường sự cảm nhận của người dân đối với công tác lãnh đạo, điều hành của chính quyền. Cần lưu ý là, doanh nghiệp và người dân vừa là đối tác đồng hành, vừa là khách hàng được chính quyền phục vụ, tạo nên sự phát triển của một địa phương. Do đó, sự cân đối giữa 2 chỉ số PCI và PAPI sẽ phản ánh toàn diện hơn về năng lực quản trị và điều hành của chính quyền.

Chỉ số PAPI phản ảnh năng lực và hiệu quả quản trị, là công cụ đánh giá mức độ cải thiện của các cấp chính quyền qua từng thời gian. Nó được xây dựng trên triết lý coi người dân như “người sử dụng dịch vụ” hay là “khách hàng” của cơ quan công quyền - “bên cung ứng dịch vụ công”. PAPI là hệ thống chỉ báo khách quan, góp phần tạo động lực để lãnh đạo địa phương không ngừng cải thiện và nâng cao cung cách phục vụ và hiệu quả quản lý của mình. Nếu như trước đây, để tổng kết một năm, một chuyên đề thì thường là “ta” lại đánh giá “mình”, rồi thì nào là “năm sau cao hơn năm trước”, “giai đoạn này cao hơn giai đoạn trước”, nào là “từng bước được cải thiện”, “được nâng lên một bước”... Đó là những đánh giá thiên về định tính và có phần chủ quan. Nay thì, thông qua các chỉ số xếp hạng, tất cả đều phơi bày ra một cách công khai đến “bàn dân thiên hạ”. Qua đó, sẽ có những lãnh đạo hài lòng, ngược lại sẽ có những lãnh đạo phải “nhảy nhổm lên”, từ đó, có cách làm phù hợp để dần hoàn thiện bộ máy của mình.

Thuật ngữ “quản trị” nói đến hoạt động quản lý trong các tổ chức. Thuật ngữ này đã tồn tại từ lâu, ở những cấp độ khác nhau. “Quản trị địa phương” cũng là một cách tiếp cận theo hướng này, qua đó, hướng đến một chính quyền gần dân hơn, tạo điều kiện để người dân tham gia nhiều hơn vào các công việc của địa phương. Nhìn ở một góc độ khác thì “quản trị địa phương” là tập trung vào sự tham gia nhiều chiều, của nhiều chủ thể vào các công việc của cộng đồng. Như vậy, câu chuyện “Hiệu quả Quản trị và Hành chính công” đâu chỉ là câu chuyện của riêng chính quyền, mà còn thuộc về cả cộng đồng nói chung và những tương tác giữa cộng đồng với chính quyền. Một khi người dân tin rằng các lãnh đạo địa phương của mình minh bạch thông tin, biết cầu thị lắng nghe, họ sẽ tự giác tham gia vào công việc của làng, của xóm thôi. “Dân biết, dân bàn, dân làm” chính là đây!

Ở một góc độ khác, trách nhiệm báo cáo và giải trình là sự thể hiện rõ ràng nhất cơ chế kiểm soát của người dân đối với cơ quan công quyền, - Đây là cơ chế “dân kiểm tra”. Thông qua quy định về trách nhiệm báo cáo giải trình về những hoạt động của mình, các cơ quan công quyền sẽ chịu trách nhiệm cao hơn đối với nhiệm vụ được giao.

Chúng ta hay kêu gọi người dân tham gia xây dựng chính quyền, từ đó, có mô hình “Ngày thứ Sáu nghe dân nói”, có cơ chế “Lãnh đạo cấp ủy, chính quyền tiếp xúc, đối thoại với nhân dân”...; nhưng hình như nội dung vẫn còn loay hoay ở “cầu, đường, trường, trạm”. Sao không lấy tiêu chí đánh giá của PAPI làm cơ sở để xem coi người dân cảm nhận về cách thức điều hành của chính quyền như thế nào? Có minh bạch về quy hoạch sử dụng đất để bà con yên tâm “an cư lạc nghiệp” không? Có khuất tất gì trong bình xét hộ nghèo không? Rồi minh bạch về thu chi ngân sách, về các khoản đóng góp “Nhà nước và nhân dân cùng làm” như thế nào?

Tóm lại, toàn là những chuyện sát sườn với cuộc sống hàng ngày từ trong nhà ra ngỏ xóm của bà con mình: chuyện học hành, chuyện khám chữa bệnh, chuyện công ăn việc làm, chuyện thủ tục đất đai, nhà cửa.. . Tóm lại, việc “công” có “khai” đầy đủ và kịp thời không? Mà không chỉ là giải trình đối với cấp trên, trong nội bộ mà còn phải giải trình cho người dân, những người thụ hưởng các dịch vụ công, những người trả lương nuôi bộ máy công quyền. Thiếu nghĩa vụ giải trình sẽ phải đối mặt với rất nhiều vấn đề tiêu cực như: vòi vĩnh, nhũng nhiễu, độc đoán, bè phái, thiếu tuân thủ luật pháp, che đậy, giấu giếm thu chi và quản lý nội bộ... Và khi đó, người dân sẽ “chín nghi, mười ngờ”, rồi tất yếu sẽ thiếu niềm tin!

Đó, PAPI là như vậy đó. PAPI không chỉ được bàn trong nội bộ cấp ủy, chính quyền mà phải đến được với người dân. Người dân phải biết được đó là quyền của mình, việc của mình, rồi bà con tự giác tham gia chuyện cộng đồng thì chúng ta mới “được” dõng dạc tuyên bố rằng: Đây thực sự là chính quyền “của dân, do dân, vì dân”!

Muốn vậy, đội ngũ cán bộ lãnh đạo cơ sở phải biết kỹ, phải hiểu sâu, phải thấm thía từng tiêu chí của PAPI, để bớt đi những lời phát biểu có cánh, khuôn sáo, mà phải hành động và ... hành động nhiều hơn!

Xích Lô